Twee zaterdagen na elkaar, 21 november en 28 november, organiseerden in Frankrijk tientallen vakbonden, redacties die nog beheerd worden door journalisten zelf – en niet door marketeers – mensenrechten- en andere organisaties, comités van families van slachtoffers, collectieven uit arbeiderswijken, van vluchtelingen, van ‘Gilets Jaunes’ in heel het land demonstraties om (onder andere) het recht op informatie te verdedigen. Door een nieuwe ‘Globale Veiligheidswet’ dreigt dat recht een serieuze kwauw te krijgen.
Oorspronkelijk was het wetsvoorstel bedoeld voor de gemeentelijke politie en de particuliere veiligheidssector. Maar de coronacrisis vertraagde de discussie erover in het parlement. Daarnaast meenden de politievakbonden dat wat extra druk kon helpen om het het geweld tegen de politie aan te pakken. Ze vonden daarvoor gehoor bij de regering die dacht dat er in de laatste rechte lijn voor de bespreking van de wet best nog enkele controversiële paragrafen aan toevoegd konden worden. Uiteindelijk werd de wet een politiek geladen affaire waarvoor nog eens ongeveer 400 amendementen in de commissie werden ingediend.
Het artikel 24 van de wet is het meest omstreden. Het verbiedt het uitzenden, op welke wijze dan ook, van “het gezicht of enig ander identificatie-element” – met uitzondering van het RIO-nummer – van een politieagent of gendarme, maar daatover hebben we het zo dadelijk – wanneer het doel van de uitzending is “de integriteit van het politiekorps te ondermijnen”. Het nieuwe ‘misdrijf’ kan straffen opleveren tot een jaar gevangenis en een boete van 45.000 euro.
Volgens de tegenstanders van de wet is het probleem dat het beperken van de verspreiding van beelden van ordetroepen de vrijheid van informatie – die van journalisten, en meer in het algemeen die van alle burgers – alleen maar kan uithollen.
Bovendien is er ook een probleem met het RIO-nummer. Dat is sinds 2014 een verplicht identificatienummer voor politieagenten en gendarme, dat een “boodschap van vertrouwen aan de bevolking” moet geven. Maar veel van die ‘flics’ dragen het liever niet, zoals op video’s regelmatig te zien is. Het risico dat ze daarbij lopen is miniem. Er zijn geen strafrechtelijke dwang aan verbonden. Ze kunnen enkel disciplinaire sancties krijgen: een opmerking, een herinnering en als het echt de spuigaten uitloopt een waarschuwing.
De grote Franse nieuwszenders
In Frankrijk zenden diverse nieuwszenders 24 op 24 uit. Zij beweren de Fransen te informeren over alles wat belangrijk is. Maar op BFM-TV en LCI – twee van de grootste nieuwszenders was er op 21 november niets te zien. Of beter, niet echt niets maar iets dat erger is dan niets: in plaats van rechtstreeks over de demonstraties en betogingen te informeren organiseren ze een ‘debat’. Franse nieuwszenders zijn gek op ‘debatten’. Dat zijn meestal geen debatten waar diverse meningen aan bod komen. Het debat over de ‘Veiligheidswet’ is daar niet anders in. Het wordt volledig in beslag genomen door communicatoren die er unaniem van overtuigd zijn dat niets in de wet de openbare vrijheden bedreigt.
Alle dagen alle nieuws van de wereld verspreiden is onmogelijk. Uiteraard moet elke redactie, elk medium, keuzes maken, prioriteiten stellen. Niet alles is even belangrijk. Maar de regel: “vertel me wat je wilt, ik zal je zeggen wat je bent en vertel me waar je niet over vertelt en ik zal het jou ook zeggen” kan hier ook toegepast worden. Wanneer bepaalde gebeurtenissen nieuws worden en de media dat nieuws in (bijna) alle stilte omzeilen ruikt het naar desinformatie. Desinformatie door weglating of, eenvoudiger gesteld, manipulatie van het nieuws.
Er zijn tal van voorbeelden van die manipulatie door de Franse 24-uursnieuwskanalen (die trouwens alle in handen zijn van de Franse oligarchen).
Neem nu BFM-TV, volgens eigen zeggen, de ‘eerste nieuwszender van Frankrijk’. De zender ondersteunt officieel, en ‘var harte’, de gezondheidswerkers in deze coronatijden. Op donderdag 15 oktober wordt in Parijs, Lille, Rennes, Lyon, Toulouse… overal in Frankrijk een dag van demonstraties en staking georganiseerd van allerlei zorgverleners, het personeel van openbare ziekenhuizen en de medisch-sociale en sociale sector. Diverse vakbonden, organisaties van spoedartsen en verpleegpersoneel, eerste hulp-organisaties… hebben de mobilisatie lang voorbereid (en aangekondigd). Ze eisen meer middelen voor de openbare ziekenhuizen, ‘onmiddellijke massale aanwervingen’ en een ‘belangrijke verhoging van de lonen’. Maar BFM-TV slaagt er die dag in om die nationale gezondheidsstaking compleet te negeren.
En ook dit keer is het de 24-uur nieuwszenders, BFM-TV en LCI, gelukt om de acties tegen de ‘Globale Veiligheidswet’ te negeren. Op beide zenders was er niets te zien… of zelfs erger dan niets, de nieuwszenders, hebben royaal nagelaten om te informeren – om echt te informeren – over de tientallen demonstraties ter verdediging van… het recht op informatie, waaraan ze ongetwijfeld zeer gehecht zijn.
Op BFM neemt een ‘debat’ de plaats in van verslaggeving, een debat dat, uiteraard zou men bijna denken, in beslag wordt genomen door communicatoren die er unaniem van overtuigd zijn dat niets in deze wet de openbare vrijheden bedreigt.
“Een groot plein in Parijs, zwart van het volk, tegen een veiligheidswet die is veroordeeld door de VN, door ngo’s, door de verdediger van de Mensenrechten, door de internationale pers en door vakbonden van journalisten. En niet de minste seconde berichtgeving op de nieuwskanalen ” verontwaardigde zich Benjamin Amar (CGT vakbond) Op twitter.
“Circulez, y’a rien à voir!”
Bijna een week lang ging het op de nieuwskanalen over “L’affaire Daval” – de moord, 3 jaar geleden, van Jonathan Daval op zijn vrouw Alexia Fouillon. Dat, samen met de Covid en de talrijke heruitzendingen van regeringsinformatie en demarches, nam het grootste deel van de zendtijd in beslag.
Toevallig vallen de dag van de pleidooien en het vonnis in “L’affaire Daval” samen met de mobilisaties tegen de “Globale Veiligheidwet”. Uiteraard krijgt “L’affaire Daval” de meeste aandacht. Alles over de moord, de omstandigheden, de platte en vunzige details waar ze het nagenoeg al een week lang over gehad hebben passeren nog maar eens in het lang en breed de revue. Over de manifestaties die op dezelfde dag in verschillende steden in Frankrijk aan de gang zijn? Niets, of bijna niets!
Op BFM enkele vluchtige vermeldingen met op de achtergrond een foto van de Place du Trocadéro. Even na 15 uur dan toch een live ‘reportage’ vanuit Parijs. Een verslag van een minuut en achtentwintig seconden waarbij geen enkele manifestant een microfoon onder de neus geduwd krijgt en geen enkele seconde uitgezonden wordt van de toespraken die door meer dan twintig organisaties gedurende bijna twee uur na elkaar op het podium opvolgden.
Op LCI, hetzelfde patroon met als toemaat het onvermijdelijke ‘debat’, met zoals gebruikelijk, een paar beelden van de Parijse mobilisatie op de achtergrond om het gebabbel te versieren. Een ‘debat’ dat bovendien in beslag wordt genomen door geselecteerde ‘experten’. Ook hier uiteraard geen enkele vertegenwoordiger van de organisatoren van het evenement, zelfs niet met een microfoon onder de neus geduwd op straat. De ‘echte’ specialisten zitten immers in de studio.
De poortwachters van de journalistiek
Het discours is zo bekend en ten alle tijden zo repetitief. Het gaat dit keer over de “valse gevechten en valse problemen” gebracht door een bepaald links dat de democratie sterker aanvalt dan een bepaald rechts. [….] “Extreem links […] nog gevaarlijker voor de democratie dan onze leiders vandaag zijn”.
Het zijn de ‘poortwachters’ van de journalistiek. De gestelde lichamen die, zonder enige andere vorm van legitimiteit dan hun eigen verwaandheid, permanent pleiten voor een ‘sortering onder journalisten ‘, voor ze er echt werk van maken om ‘degenen die journalist menen te zijn‘ en ‘incidenten uitlokken om te kunnen roezemoezen ‘ effectief gaan uitsluiten. Hun laatste argument is dat de gediskwalificeerde journalisten (voorlopig) geen perskaart hebben. Alsof de perskaart een garantie is voor professionele bekwaamheid en kwaliteit waardoor diegenen zonder al bij voorbaat gediskwalificeert zijn.
De perskaart vervult daardoor een symbolische rol die de mogelijk schept om onafhankelijke journalisten zonder perskaart uit te sluiten. In Frankrijk zijn er (cijfers van 2018) 34890 journalisten met een perskaart en tussen de vijf- en tienduizend zonder. De voorwaarden om een perskaart te bekomen zijn daarenboven zeer restrictief. Je krijft ze pas als journalistiek je voornaamste, regelmatige en bezoldigde activiteit binnen minstens één persbedrijf, een dagblad, een tijdschrift of persbureau is. Je werk als journalist moet ook het grootste deel van je inkomsten uitmaken. Als zelfstandige die niet op één of andere manier verbonden is aan een ‘structuur’ heb je trouwens geen recht op een perskaart. Begin er dus maar aan als freelancer zonder duurzame opdrachtgever.
Kortom, het debat van de ‘experten in communicatie’ op LCI over de “Globale Veiligheidswet” is in enkele lijnen samen te vatten: consensus over het feit dat geen enkele bepaling in de wet de openbare vrijheden bedreigt, veroordeling van een virtuele stunt tegen democratie door extreemlinks en een diskwalificatie van onafhankelijke journalisten. Tot zover de volledige invulling van het ‘recht op informatie’ door LCI.
Geweld? Welk geweld?
Er zal a fortiori ook niets verkeerd worden gevonden over het geweld dat de politie tijdens en aan het einde van de demonstratie in Parijs heeft gebruikt. De dappere verdedigers van het recht op informatie vermijden zo dat de kijkers zouden stilstaan bij de onwettigheden en misbruiken die door politie en gendarmes gebeuren. Het doorzoeken van tassen zonder gerechtelijk vordering, het gebruik van een drone boven de manifestatie, de pesterijen en het in beslag nemen van materiaal die onafhankelijke journalisten en fotoreporters zoals Hannah Nelson, Gaspard Glanz, Valentin Stoquer en Filippo Ortona ondervonden. Pesten, intimideren, slaan en verwonden tot ze afhaken zoals Paquito Izo.
In de avondeditie heeft BFM het over “23 arrestaties en een gewonde politieagent in Parijs“, over “incidenten tussen demonstranten en politie na een verzoek om zich te verspreiden”, over “chaos” en het “gebruik van traangas”. In die minuut informatie bleef er geen tijd over om de kijker te vertellen dat dat traangas op het einde van de manifestie ook gericht was tegen een vijftigtal… journalisten!
Het is een understatement om te zeggen dat de redacties van de 24/7 nieuwszenders zich zorgen maken. Het is nog maar eens een nieuw voorbeeld van de desinformatie waartoe (Franse) nieuwskanalen in staat zijn. Het patroon is sinds de ’Gilets Jaunes’ in oktober 2017 de straat optrokken steeds duidelijker geworden. Verkeerde informatie door weglating van informatie, de hele 24 uur op antenne monopoliseren om over slechts twee onderwerpen te berichten, ‘debatten’ organiseren in de studio waar steeds dezelfde inwisselbare ‘experten’ – de ene keer zijn ze expert in epidemieën, de andere keer in terrorisme en islamisme en nog een derde keer in vrijheid en democratie. De weinige overgebleven minuten zijn onvoldoende om te informeren, het woord te geven aan de demonstranten, Het lijkt de nieuwszenderd niet te deren dat een deel van de ‘Globale Veriligheidswet’ ook hun op straat aanwezige journalisten en beeldverslaggevers aangaat.
