Nadat de VS vorige week een vernederende nederlaag leden in de Veiligheidsraad, toen zij er niet in slaagden steun te krijgen voor een resolutie om een conventioneel wapenembargo tegen Iran uit te breiden, besloten ze de VN-sancties die van kracht waren vóór de nucleaire deal met Iran (JCPOA) en in 2015 werd ondertekend, weer te activeren. De zogenaamde ‘snapback’
De staatssecretaris voor Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten, Mike Pompeo, bracht op donderdag 20 augustus, een bezoek aan de VN om er persoonlijk een brief te overhandigen waarin de VS vragen de ‘snapback’ in stelling te brengen. De andere ondertekenaars van de deal met Iran, en het gros van de leden van de Veiligheidsraad betwisten het feit of de VS dat zelfs maar kunnen vragen. Zelfs de grootste Iran-havik van de VS, John Bolton, is het er niet mee eens.
De zet van de Trump-administratie wordt over het algemeen gezien als een laatste wanhopige poging om te proberen de nucleaire overeenkomst met Iran nog vóór de Amerikaanse verkiezingen te laten sneuvelen.
De vroegere nationale veiligheidsadviseur van Trump, John Bolton, die als een rabiate anti-Iran havik bekend staat, zei dat de VS hun status om de ‘snapback’ door te voeren verloren hebben toen ze zich uit de overeenkomst terugtrokken en dat het toch proberen de schade die het aan het vetorecht van de VS in de Veiligheidsraad kan toebrengen, niet waard is.
In een zeldzaam moment van overeenstemming prees de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken, Mohammed Javad Zarif, deze week Bolton: “Hij is tenminste consequent – een eigenschap die met name in deze Amerikaanse regering afwezig is,” tweette hij.
De vroegere staatssecretaris van de VS voor Politieke Zaken Wendy Sherman, een hoofdonderhandelaar tijdens de besprekingen van de nucleaire overeenkomst onder Obama, zei dat niemand ooit verwacht had dat een land zich uit de overeenkomst zou terugtrekken en daarna zou beroepen op de ‘snapback’-voorziening die in de overeenkomst is opgenomen.
Andere leden van de VN-Veiligheidsraad betwisten het recht van de Verenigde Staten om dit nog maar ter sprake te brengen. Trump is twee jaar geleden uit het nucleaire akkoord gestapt en kondigde daarbij expliciet aan dat de VS niet langer meededen in het akkoord. Dezelfde John Bolton die door Jared Zarif geprezen werd en Trump’s eigen voormalige nationale veiligheidsadviseur en architect van de exit uit de overeenkomst met Iran was, stelde dat het opleggen van de ‘snapback’ door de VS nadat het uit de deal gestapt was onwettig is en een vergissing zou zijn.
Maar Pompeo zet door. Na zijn overleg met de VN-secretaris-generaal Antonio Guterres en de Indonesische ambassadeur bij de VN, Dian Triansyah Djani, die deze maand de VN-Veiligheidsraad voorzit, hield hij een persconferentie waarbij hij aankondigt dat de VS de ‘snapback’ activeren.
De meerderheid van de andere leden in de Veiligheidsraad zullen waarschijnlijk geen verklaringen afleggen over de Amerikaanse eenzijdige démarche. Rusland en China echter verwerpen de intentie categoriek terwijl de drie Europese ondertekenaars van het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA), Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland een gezamenlijke verklaring uitbrachten waarbij ze stellen dat de actie “onverenigbaar is” met de inspanningen om het JCPOA te behouden, en dus niet zullen steunen. “Wij roepen alle leden van de VN-Veiligheidsraad op zich te onthouden van elke actie die de verdeeldheid in de Veiligheidsraad alleen maar zou verdiepen of die ernstige negatieve gevolgen zou hebben voor het werk van de Veiligheidsraad”, schreven zij.
Pompeo beschuldigde hen van “mislukt leiderschap” en zei dat hun acties de mensen in het Midden-Oosten en ook hun eigen bevolking in gevaar zouden brengen.
Uiteindelijk zal er waarschijnlijk niets gebeuren. Er zal wat stil overleg zijn, wat gesprekken in de coulissen en uiteindelijk zal de kwestie wegdeemsteren. Het verzet tegen de Amerikaanse actie zal politiek zijn, onopvallend en ondernomen in stil overleg, zei Richard Gowan, VN-deskundige bij de Internationale Crisisgroep. En, gaat hij verder: “We verwachten dat de voorzitter van de raad op een gegeven moment, misschien volgende week, zijn collega’s zal vertellen dat er geen consensus is over hoe het verder moet, en waarschijnlijk gelooft een meerderheid van de raadsleden niet dat de VS het recht heeft om een snapback te veroorzaken. En in die omstandigheden, kan er redelijkerwijs niet van hem verwacht worden dat hij een vergadering organiseert over het proces dat in Resolutie 2231 wordt uiteengezet.”
“Het meest waarschijnlijke scenario is een rancuneuze ruzie in New York, waar aan het einde ervan de VS zullen beweren dat de sancties rechtmatig zijn hersteld; Rusland en China zullen zeggen dat dat niet is gebeurd; en de Europese landen (en andere leden van de Raad) zullen hun best doen om zowel problemen met Iran te voorkomen en schade aan het internationale forum te vermijden. Een dergelijke crisis zal de bestaande spanningen onder de permanente leden doen toenemen en de reeds sterk verminderde waarde van de Raad als plaats van besluitvorming door de grote mogendheden ondermijnen.” schrijft de International Crisis Group in een nieuw rapport over de verwachte impasse.
Als Trump toch vasthoudt aan de herinvoering van de sancties, dan is het beste wat de voorstanders van de voortzetting van de nucleaire deal kunnen doen, de opgelegde sancties met een schouderophalen collectief negeren, zeggen dat ze de wettigheid ervan betwisten en de nieuwe sancties niet zullen erkennen of er geen gevolg aan zullen geven.
Zoals gezegd, Pompeo weet echter niet van wijken. Tijdens een persconferentie met de bezoekende Iraakse minister van Buitenlandse Zaken Fuad Hussein, op woensdag 9 augustus vertelde hij : “…dit zal een volledig geldige, afdwingbare resolutie van de VN-Veiligheidsraad zijn. We hebben er alle vertrouwen in dat ze zullen worden afgedwongen, net als elke andere resolutie van de VN-Veiligheidsraad die van kracht is (…) en we hebben er alle vertrouwen in dat elk land in de wereld zijn verplichtingen zal nakomen, inclusief elk lid van de P5 en elk lid van de VN dat de internationale verplichtingen waarvoor het zich heeft geëngageerd, serieus neemt (…) We hebben er vertrouwen in dat elk land zal zien dat het in zijn eigen belang is dat resolutie 2231 van de VN-Veiligheidsraad volledig wordt uitgevoerd,…”
“De dans rond het Iraanse wapenembargo is altijd een voorspel geweest voor het hogere doel: het platbranden van de resterende bruggen die terug zouden kunnen leiden naar het akkoord van 2015,” schrijven Ellie Geranmayeh, een Iran-expert bij de Europese Raad voor Buitenlandse Betrekkingen en Elisa Catalano Ewers, adjunct-directeur van het Center for a New American Security in Foreign Policy.
De timing voor de Amerikaanse ‘snapback’ verklaring, die theoretisch gezien na 30 dagen ingaat, wordt schijnbaar geleid door binnenlandse politieke overwegingen van Trump. De laatste woensdag van september zal die – virtueel of in persoon – een toespraak houden tijdens de jaarlijkse openingszitting van de Algemene Vergadering van de VN. Toevallig zal dat een paar dagen na de 30 dagen van de VS-‘snapback’ verklaring zijn.
Op dat ogenblik zal het ook duidelijk zijn wat de eerste resultaten zijn. De VS beweren dat de lidstaten na de termijn van 30 dagen de VN-sancties tegen Iran moeten uitvoeren. Amerikaanse bondgenoten zoals Israël en Saoedi-Arabië zullen wel volgen, terwijl enkele andere regeringen zich er onder dwang ook bij zullen aansluiten. China en Rusland zullen de Amerikaanse ‘snapback’ weigeren te erkennen, brengen de zaak voor het gerecht en verhinderen de uitvoering van de VN-sancties tegen Iran. Europa zal temporiseren, tijd kopen om Iran’s reactie te matigen, overleg plegen om te vermijden een eerste stap te moeten zetten van een “EU snapback”.
Hoe dan ook, de uitkomst zal de VN-Veiligheidsraad in één grote puinhoop achterlaten. Ieder met zijn eigen interpretatie over de JCPOA en de ‘snapback’. Het zal de geloofwaardigheid van de raad geen goed doen en de VS zullen er met hun standpunt over Iran verder geïsoleerd worden. Bedenk daarbij dat tegelijkertijd medio oktober ook het wapenembargo van de VN tegen Iran afloopt. Het worden nog spannende tijden tot aan de Amerikaanse presidentsverkiezingen begin november.
Als Trump die wint dan weet niemand hoe het verder moet met de nucleaire overeenkomst. Hoewel er dan een zeer grote kans bestaat dat die geen lang leven meer beschoren is. Als Biden wint kan het diplomatiek overleg met Iran weer nieuw leven ingeblazen worden maar Trump & co zullen tot aan de inauguratie van Biden op 20 januari 2021 het verschroeide aarde beleid tegen Iran waarschijnlijk blijven voortzetten. Brian Hook, de ontslagnemende speciale vertegenwoordiger van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken voor Iran, zei begin deze week dat hij nog steeds hoopt op een tweede mandaat voor Trump en dat het beleid van maximale druk op Iran zou moeten worden voortgezet. Ook al leidt dit niet tot een nieuwe onderhandelde overeenkomst. “De president wil graag een deal. Of we er nu een krijgen of niet, dit beleid moet worden voortgezet.”
