Dominic Cummings, de belangrijkste politieke adviseur van de Britse premier Boris Johnson, rijdt tijdens de lockdown, die door hem zelf geregeld wordt, het land door om er zich van te verzekeren dat er goed voor zijn dochter wordt gezorgd. Jarosław Kaczyński, advocaat en voorzitter van de regeringspartij in Polen, bezoekt het graf van zijn tweelingbroer op de gedenkdag van zijn dood, hoewel bezoeken aan een kerkhof ten strengste verboden zijn tijdens de door hem zelf afgekondigde lockdown. De Thüringse premier Bodo Ramelow gaat naar de begrafenis van een buurman, hoewel hij zelf heeft bepaald dat alleen de ‘naaste familie- en vriendenkring’ begrafenissen mogen bijwonen.
Arrogantie van de macht? Zeker! Maar ook de capitulatie voor het eigen onvermogen om aan onmenselijke regels te gehoorzamen.
Ramelow besefte dat het ‘onmenselijk’ zou zijn geweest om de begrafenisplechtigheid niet bij te wonen. Hij is niet de enige die zegt dat ze te ver zijn gegaan in hun pogingen om de verspreiding van Covid-19 tegen te gaan, die – vergeet dat niet – bedoeld waren om te voorkomen dat ziekenhuizen hun capaciteit zouden overschrijden.
Zorg, nabijheid en warmte, kortom, menselijk contact is essentieel voor het mens-zijn op zich; zuigelingen gaan dood zonder aanraking en liefdevolle reactie, zelfs als ze voldoende voedsel en zorg krijgen. Het is geen toeval dat de gevolgen van eenzaamheid meer en meer onderzoek en politieke aandacht krijgen. In Groot-Brittannië is in 2018 zelfs een ministerie opgericht om dit probleem aan te pakken.
In de hierboven begonnen lijst ontbreekt – in ieder geval – nog één persoon: Andy Grote vierde op 10 juni in een Hamburgse kroeg zijn herbenoeming tot minister van Binnenlandse Zaken van de deelstaat Hamburg. Hij zegt dat het een ‘informele bijeenkomst’ was, een ‘staande receptie’ anderen spreken van een feestje. In ieder geval, er kwamen minstens 30, en in de loop van de avond 50 mensen langs, terwijl in Hamburg maximaal zes mensen mochten ‘samenkomen’, en het openhouden van een restaurant er sowieso volledig verboden was. Elke overtreding van de corona-regelgeving, hoe klein ook, werd bestraft met een minimumboete van 150 euro per persoon.
Grote, die verantwoordelijk is voor de naleving van deze regelgeving, inde tot einde juni 613.027 euro van de Hamburgse burgers in een administratieve inbreukprocedure voor iets minder dan 9240 gevallen, maar heeft zich daar zelf niet aan gehouden. Na weken van onderzoek door het boetebureau onder Grote’s eigen gezag, moet hij nu 1000 euro betalen. Hij zou ‘geen fouten’ hebben begaan, maar een verboden ‘privé-bijeenkomst’ hebben gehouden.
Arrogantie van de macht? Zeker weten! En een goede reden om te overwegen of de boetes voor overtredingen van zelf opgelegde regels niet automatisch tien keer zo hoog moeten zijn als wat een gewone burger zou moeten betalen.
Niettemin: ook hier rijst de vraag wat mens zijn is. Horen feesten en parties erbij? Of is het gewoon een ‘nice to have’?
Professor Christiani Drosten(1) zei bij Maybrit Illner(2) dat men ‘gemakkelijk’ zou kunnen besluiten om ” leuke gebeurtenissen ‘over te slaan’. Je hoeft niet altijd plezier te hebben als het ‘gewoon leuk’ is. Hoe blij men ook kan zijn dat er mensen zijn die zo gefascineerd zijn door een virus, men vraagt zich af of hij niet te lang tussen flesjes en microscopen heeft gestaan.
De voorzitter van het Robert Koch Instituut(3), Lothar Wieler(4), ging een stapje verder en zei dat we ons allemaal moeten ‘belonen’ voor het succes van de beperkingen door ons verder te beperken. Zelfverminking lijkt deel uit te maken van de opleiding tot viroloog, bovendien is hij dierenarts… wat dan weer past bij Tönnies(5). Het viel hem immers zelf op dat deze formulering dubieus is. Maar om überhaupt zo te denken!
Als je bedenkt hoeveel er tijdens de lockdown werd ontzegd, niet alleen vrolijkheid maar ook gewoon wat existentieel belangrijk is, rijst de vraag of Drosten, Wieler en Co. – en met Co. bedoelen we alle politici die er uiteindelijk toe besloten hebben – de geschiedenis niet zullen ingaan als de ‘Taliban van de moderne tijd’. Want ook een Taliban zou zoiets zeggen: Alles wat leuk is, is verboden! Spelen en dansen, zingen en lachen – vooral met autoriteiten, vooral met virologen, of zoals Drosten die, toen ook hij het onderwerp van karikaturen werd, voor zichzelf eiste : ‘Dit moet stoppen!’
De Taliban van de moderne tijd beschouwen alles wat leuk is als misbaar
Het eerste wat de Taliban uit de wereld helpen als ze eenmaal aan de macht zijn, is onderwijs en plezier. Scholen worden gesloten of zijn alleen toegankelijk voor jongens en worden vooral gebruikt voor het memoriseren van de Koran. Zingen, dansen, feesten, kunst en zelfs spelen – om nog maar te zwijgen van het zoenen! – zijn verboden of wordt zwaar gecensureerd.
Waarbij in het geval van zoenen de Oostenrijkse minister van Volksgezondheid Rudi Anschober zou worden genomineerd bij de top van de Taliban Prohibition Award: hij had het in het openbaar zoenen daadwerkelijk strafbaar gesteld. En zelfs ‘thuis’, waar het niet gecontroleerd en gesanctioneerd wordt, is het kussen tussen mensen die niet samenwonen ook te vermijden.
De Berlijnse Senaat mag ook aanspraak maken op een dergelijke onderscheiding: het heeft het zingen binnenshuis verboden, behalve op scholen. En in Hamburg is sinds kort alléén dansen, met afstand houden en in open lucht verboden – meer bepaald bij demonstraties!
En wat het onderwijs betreft: door de Corona-regelgeving missen kinderen gemiddeld 50% van hun lessen. Het verwerven van kennis lijkt niet bovenaan de prioriteitenlijst te staan.
Zo verhinderen beide groepen, de virologen en de Taliban, om verschillende redenen hetzelfde: datgene wat enerzijds zorgt voor samenhang in het gezin en de maatschappij en anderzijds de geest bevrijdt en ruimte schept om over de grenzen heen te denken. Dat is de essentie van extremisten: ze hebben een beperkte blik en zijn bereid alles op te offeren aan hun ideologie.
Christian Drosten biedt bijvoorbeeld maar één oplossing voor de lockdown die hij zelf al meer dan twee jaar voorspelde: omdat ‘niemand dat kan volhouden’, zegt hij, moeten de veiligheidseisen bij de goedkeuring van de vaccins worden verlaagd – en de staat moet hiervoor de verantwoordelijkheid op zich nemen.
Plezier creëert creativiteit creëert inzicht
Nu is het echter precies dat: de nutteloze en doelloze activiteit, het plezier omwille van het plezier, die de mensheid vormt. Dit is de kern van onze soort – en het geheim van ons succes, want het brengt ons ertoe om creatief te zijn: buiten de kaders te denken, dingen uit te vinden – zelfs dingen die we ons vroeger niet konden voorstellen – om te bestaan en zinvol te zijn… vaccins bijvoorbeeld!
Zonder creativiteit kan er geen onderzoek zijn, zonder fundamenteel onderzoek – duur en in de ogen van sommigen nutteloos, dat wil zeggen alleen voor het plezier en de werkgelegenheid van de wetenschapsnerds – geen fundamentele kennis. Zonder passie is er geen wetenschap. Dit is iets wat zelfs Christian Drosten, een overduidelijk enthousiaste onderzoeker, zou moeten weten. Studies hebben het zeker bevestigd: positieve emoties breiden ons repertoire van denken en handelen uit, zoals de aan Stanford gepromoveerde sociaal psycholoog professor Barbara Fredrickson heeft aangetoond: ze stellen ons in staat om een situatie vanuit verschillende perspectieven te bekijken en helpen ons om te gaan met chronische stress en negatieve ervaringen. Psychoneuro-immunologie is hier een belangrijk sleutelwoord.
Met kinderen – geboren onderzoekers – is het zelfs waar: het spel is hun werk, zoals pedagoog Maria Montessori zei: door te spelen leert het kind zijn eigen lichaam te coördineren, motorische vaardigheden te ontwikkelen en sociale interactie te oefenen. Fysieke nabijheid is hier elementair, en het kan bij de ontwikkeling van het kind niet, zoals een bezoek aan een restaurant, worden uitgesteld.
Al deze beperkingen kwamen er op een moment dat de twee belangrijkste argumenten voor de lockdown: hoge mortaliteit en extreme besmetting, niet langer konden worden volgehouden. De Japanse epidemioloog Prof. Dr. Kenji Mizumoto vond een sterftecijfer van 0,04 – 1,12 % voor Wuhan. De Heinsberg-studie schatte het sterftecijfer op 0,36 procent. Het onderzoek toonde ook aan dat zelfs familieleden die in een huishouden samenwonen niet automatisch besmet worden: voor koppels is de kans op infectie minder dan 50 procent.
En zelfs als het hoger zou zijn, zou er geen automatisme zijn in het nemen van de huidige beslissingen, of zoals professor Hendrik Streeck(6) zelfkritisch waarschuwde bij Markus Lanz(7): “Als een viroloog het leven zou bepalen, zou het ineens heel, heel saai zijn. Dan zouden we geen seks meer hebben, we zouden niet meer zoenen, omdat dit alles in theorie virussen zou kunnen overbrengen”. Of met andere woorden: zonder contact geen mensen, zelfs seks is wezenlijk voor het menselijk zijn, zelfs voor het puur bestaan. De natuur heeft het zo geregeld dat de voortplanting leuk is, en met reden.
Nee, virologen zijn geen Taliban, en vooral, niet iedereen blaast op deze toeter, maar als we ons kritiekloos onderwerpen aan het oordeel van anderen – en het maakt niet uit welke groep: wetenschappers, politici of anderen – en nog erger: onvoorwaardelijk. Onlangs eiste Lothar Wieler nog eens dat de regels ‘nooit in twijfel mochten worden getrokken’ – dan geven we hen macht die normaal gesproken vroeg of laat wordt misbruikt. Ook dit is een onaangename, constante van het mens zijn.
Creativiteit en contact – essentiële kwalificaties voor de toekomst
Willen we afstand doen van veel dingen die ons menselijk maken en ons het vermogen geven om creatief te zijn en problemen op te lossen? Is de hoofding ‘levens redden’ hiervoor voldoende – hoe mager de tekst vervolgens ook is? En zo ja: onder welke voorwaarden? Aan welke criteria moet worden voldaan? Welke proportionaliteit wordt er gehandhaafd? Welk tijdschema is geschikt? En onder welke omstandigheden kunnen beperkingen, zoals het bezoeken van ouders in woonzorgcentra, het knuffelen en handen vasthouden tijdens het laatste uur, of het ontnemen van belangrijke ontwikkelingsvoorwaarden aan kinderen, überhaupt onderworpen zijn aan overheidsvoorschriften? Zeker als hen niet eens gevraagd is of ze deze ‘bescherming’ wel willen.
Willen we dat familieleden en koppels die niet samenwonen, elkaar alleen op afstand kunnen ontmoeten? In hoeverre moet de staat überhaupt en in de toekomst kunnen ingrijpen in het meest intieme privé-leven van burgers (en in hun lichaam als ze gevaccineerd zijn)? En zo ja, welke rechtvaardiging moet zij dan geven? Wat zijn precies de criteria waaraan moet worden voldaan? Hoe consistent moeten ze zijn? Wie moet ze mogen bepalen?
Of zou een wollig antwoord à la Wieler in de nabije toekomst genoeg zijn, toen die op de vraag van een journalist over hoeveel het aantal nieuwe infecties per dag zou moeten dalen opdat hij ‘naar eer en geweten’ de federale overheid kan aanbevelen om de maatregelen weer te versoepelen. “Daar kan ik geen definitief antwoord op geven, we zullen er naar blijven kijken. We moeten ook zien hoe de maatregelen werken.”
Het was geen kwestie van een datum of een resultaat, maar van de criteria – waartussen de RKI en de Kanselier vervolgens heen en weer laveerden. Soms was dit de periode voor een verdubbeling van het aantal gevallen, soms was het iets anders. Vandaag is het de R-waarde, waarvan de berekening zelfs tijdens het proces is veranderd.
Al deze vragen moeten worden opgehelderd, niet alleen voor dit moment, maar principieel. Dit democratische besluitvormingsproces is van elementair belang en mag niet onder de noemer van ‘beginnende discussie-orgieën’ in diskrediet worden gebracht.
Nota’s van de vertaler:
- (1) Christian Drosten is een viroloog. Drosten werd bij een breed publiek bekend tijdens de COVID 19 pandemie, onder andere via de NDR podcast ‘Coronavirus Update’. Hij is in Duitsland een van de meest genoemde wetenschappers in de berichtgeving over de pandemie.
- (2) Maybritt Illner is een Duitse journalist en tv-presentator.
- (3) Het Robert Koch Instituut (RKI) is een onafhankelijke hogere federale autoriteit voor infectieziekten en niet-overdraagbare ziekten in Duitsland. Als openbare gezondheidsinstituut is het een centrale onderzoeksinstelling van de Bondsrepubliek Duitsland.
- (4) Lothar Wieler is een Duitse dierenarts gespecialiseerd in microbiologie. Hij is sinds maart 2015 voorzitter van het Robert Koch Instituut. Hij kreeg nationale erkenning tijdens de coronaviruspandemie van 2020.
- (5) Tönnies is het grootste slachthuis voor varkens in Duitsland.
- (6) Hendrik Streeck is een Duitse hiv-onderzoeker, epidemioloog en klinisch trialist. Hij is hoogleraar virologie en directeur van het Instituut voor virologie en HIV-onderzoek aan de Universiteit van Bonn.
- (7) Markus Lanz is een Duitse tv-presentator bij ZDF.
- Het originele artikel ‘Menschsein in Zeiten von Corona’ vind je hier.
- De illustraties bij het artikel zijn uit de reeks ‘Corona times’ van Marieke Janssen.
- De standpunten in dit artikel zijn uitsluitend die van de auteur en kunnen al dan niet een weergave zijn van de standpunten van Plutopia.
D
