Op 2 september 2020 sanctioneert de VS twee functionarissen van het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag omdat ze onderzoek doen naar vermoedelijke oorlogsmisdaden van de Amerikaanse troepen en de Centrale Inlichtingendienst (CIA) in Afghanistan. De geviseerden zijn ICC-aanklager Fatou Bensouda en Phakiso Mochochok. Mochchock wordt gesanctioneerd omdat hij als hoofd van de afdeling Jurisdictie, Complementair en Samenwerking van het ICC, materiële bijstand verleent aan Bensouda.
Staatssecretaris Mike Pompeo zegt daarover: “De Verenigde Staten ondernemen actie om Amerikanen te beschermen tegen onrechtvaardig en onwettig onderzoek door het Internationaal Strafhof (ICC), dat onze soevereiniteit bedreigt en een gevaar vormt voor de Verenigde Staten en onze bondgenoten… De roekeloosheid van het ICC heeft ons tot op dit punt gebracht, en het kan het ICC niet worden toegestaan om door te gaan met zijn politiek gestuurde bepaling van doelwitten onder Amerikaans personeel”.
De sancties zijn racistisch in die zin dat ze enkel slaan op de twee Afrikanen onder de vijf functionarissen bij het ICC-Bureau van de Aanklager (OTP). Ondanks mogelijke connecties met het Afghaanse onderzoek, kozen de VS ervoor om de directeur van de Onderzoeksdivisie Michel de Smedt, plaatsvervangend aanklager James Stewart, en directeur van de Afdeling Vervolging Fabricio Guariglia, niet te sanctioneren.
Door de sancties zijn Bensouda en Mochochok opgenomen op de Specially Designated Nationals and Blocked Persons lijst, die het Office of Foreign Assets Control (OFAC) bijhoudt. Een persoon die op de lijst terecht komt ziet al zijn activa in de VS geblokkeerd en kan nergens ter wereld nog transacties uitvoeren in Amerikaanse dollars. Daarnaast riskeert iedereen en elke organisatie die diensten of materiële bijstand aan de gesanctioneerde levert zelf gesanctioneerd te worden. Reizen naar de VS kan niet meer, ook familieleden vallen onder die regel.
Het ICC is de vijand
De VS menen dat het Internationaal Strafhof een bedreiging vormt voor hun imperialistische uitspattingen. Vanaf de oprichting ervan in 1998 zijn ze nooit gestopt met hun pogingen om het ICC te destabiliseren. Staatssecretaris Mike Pompeo noemde het ICC een “kangoeroe-rechtbank”. De Amerikaanse procureur-generaal William Barr beweerde dat het ICC “weinig meer dan een politiek instrument is geworden dat door onberekenbare internationale elites” wordt gebruikt “om het buitenlands beleid van democratisch verantwoordelijke soevereine naties te manipuleren en te ondermijnen”. Trump zelf zei in zijn toespraak tot de Algemene Vergadering van de VN in september 2018: “…de Verenigde Staten zullen geen steun verlenen aan het Internationaal Strafhof. Wat Amerika betreft, heeft het ICC geen jurisdictie, geen legitimiteit en geen autoriteit. Het ICC eist bijna universele jurisdictie over de onderdanen van elk land en schendt daarmee alle beginselen van rechtvaardigheid, billijkheid en een eerlijke rechtsgang. We zullen de Amerikaanse soevereiniteit nooit afstaan aan een niet-gekozen, onverantwoordelijke, wereldwijde bureaucratie.“
De venijnigheid bereikte zijn hoogtepunt toen John Bolton twee jaar geleden, in september 2018, het ICC een “supranationaal tribunaal” noemde dat zich tegen “de hogere politieke leiding van Amerika” richtte, een “losgeslagen wereldwijde organisatie die jurisdictie over individuen eist zonder hun toestemming”. Hij vervolgde: “De Verenigde Staten zullen alle middelen gebruiken die nodig zijn om onze burgers en onze bondgenoten te beschermen tegen onrechtvaardige vervolging door deze onwettige rechtbank. We zullen niet samenwerken met het ICC. Wij zullen het ICC niet bijstaan. Wij zullen ons niet aansluiten bij het ICC. We zullen het ICC alleen laten sterven. Immers, voor alle duidelijkheid, het ICC is al dood voor ons.”
Het Afghanistan onderzoek
In november 2017 vraagt aanklager Bensouda toestemming aan het ICC om misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden van de Taliban en het daaraan verbonden Haqqani-netwerk te onderzoeken; oorlogsmisdaden van slechte behandeling door de Afghaanse inlichtingendienst en nationale politie. Maar ook oorlogsmisdaden door marteling door Amerikaanse troepen die in Afghanistan zelf of in geheime detentiecentra die worden gerund door de CIA, opereren.. Bensouda vraagt om een volledig onderzoek omdat de VS regering en rechtbanken er consequent voor kiezen om de folteraars niet te vervolgen.
De voormalige president Barack Obama verbied in 2009 marteling maar de folteraars hebben niets te vrezen en gaan vrijuit. Obama lijkt er trouwens nooit voor te hebben staan popelen om mensen uit de Bush-administratie, laat staan Bush zelf, verantwoordelijk te houden voor de martelingen. Nog voordat hij aantrad, probeerde hij de verwachtingen op dat punt te temperen. “Ik geloof niet dat iemand boven de wet staat”, zei Obama in een interview 10 dagen voor zijn inauguratie. “Aan de andere kant ben ik ook van mening dat we vooruit moeten kijken in plaats van achteruit.” Jaren later in 2014, zegt hij nog: “Weet je, het is belangrijk dat we ons achteraf niet te schijnheilig voelen over de zware taak die deze mensen hadden. En veel van die mensen werkten hard onder enorme druk en zijn echte patriotten.”
Als reactie op een mogelijk onderzoek trekken de VS op 4 april 2019 het inreisvisum van Bensouda in. Pompeo verklaart daarover: “Ik kondig een beleid aan van Amerikaanse visumbeperkingen aan voor die personen die direct verantwoordelijk zijn voor een ICC-onderzoek naar Amerikaans personeel…Als je verantwoordelijk bent voor het voorgestelde ICC-onderzoek naar Amerikaans personeel in verband met de situatie in Afghanistan, moet je er niet van uitgaan dat je nog een visum hebt of zult krijgen of dat je toestemming krijgt om de Verenigde Staten binnen te komen.”
Geconfronteerd met de agressieve campagne van de VS verwerpt de Kamer van Vooronderzoek van het ICC in april 2019 het verzoek van Bensouda. Drie redenen worden daarvoor opgegeven. Is er wel genoeg bewijsmateriaal te vinden om misdaden van zo lang geleden op een deftige manier te onderzoeken? Is een zinvolle samenwerking met de ‘betrokken actoren’ wel mogelijk en heeft het ICC wel voldoende middelen om een dergelijk onderzoek te financieren? De conclusie is dat het twijfelachtig is of er een redelijke basis bestaat om aan te nemen dat het onderzoek “het belang van gerechtigheid” dient. De Kamer aanvaard wel dat er reden is om aan te nemen dat er in Afghanistan oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid zijn begaan.
De woede van de VS
De afwijzing van het verzoek van Bensouda kan niet los gezien worden van de pogingen van de Verenigde Staten om te verhinderen dat hun wreedheden aan de kaak worden gesteld. 680 slachtoffers en slachtoffergroepen die verzoekschriften hebben ingediend bij de rechtbank juichten een onderzoek toe maar ze wegen niet op tegen de VS die hun, zoals al te vaak, keizerlijke macht laten gelden.
De advocaten van 3 slachtoffers en het Bureau van de Aanklager tekenen in juni 2019 beroep aan tegen het besluit. Zes maanden later wordt voor de Beroepskamer van het ICC een openbare hoorzitting gehouden. Het Bureau van de Aanklager, de advocaten van de slachtoffers, de advocaat voor de verdediging van de Afghaanse regering en mensen uit het maatschappelijk middenveld leggen er hun argumenten voor en tegen de beslissing van de Kamer van Vooronderzoek voor. Uiteindelijk, op 5 maart 2020, beslist de Beroepskamer dan unaniem om toelating te geven het onderzoek op te starten. Niet alleen over de misdaden die in Afghanistan zijn gepleegd maar ook andere die in verband staan met de oorlog maar door het Amerikaanse leger en de CIA zijn begaan op het grondgebied van hun bondgenoten zoals Polen, Roemenië en Litouwen.
De VS zijn woedend. Trump vaardigt op 11 juni een decreet uit dat de Amerikaanse tegoeden van ambtenaren van het ICC bevriest en hen en hun families de toegang tot de VS verbiedt. Volgens Trump kan het onderzoek “de soevereiniteit van de Verenigde Staten mogelijk schenden en het werk van de Amerikaanse regering en geallieerde ambtenaren op het gebied van nationale veiligheid en buitenlands beleid dreigt te belemmeren“.
Nergens in het decreet wordt Israël met naam vernoemd maar het stelt dat de sancties bedoeld zijn om Amerikaanse “bondgenoten” te beschermen die geen partij zijn bij het het ICC. Israël en de VS hebben alle twee in 1998 de oprichting van het hof afgewezen. Mike Pompeo maakte later duidelijk dat het decreet ook over Israël gaat en dat Washington “ernstig bezorgd” is over de “dreiging” die vanuit het hof gaat. “Het ICC bedreigt Israël al met een onderzoek naar zogenaamde oorlogsmisdaden die zijn troepen en personeel op de Westelijke Jordaanoever en in de Gazastrook hebben begaan,” zei Pompeo daarover
Amerikaanse tegenstrijdige argumenten
Gezien het lef dat het ICC aan de dag legt bij het toestaan van het onderzoek naar Afghanistan, worden nieuwe sancties opgelegd aan twee medewerkers van het ICC. Daarvoor worden verdraaide juridische argumenten aangedragen.
De VS hebben herhaaldelijk verklaard dat zij geen partij zijn bij het Statuut van Rome, dat het ICC heeft opgericht, en dat zij niet gebonden zijn aan de normen van het ICC. Genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden, de kernmisdrijven binnen de jurisdictie van het ICC, zijn echter wel misdaden van universeel recht en dus kan iedereen, inclusief onderdanen van de VS, ervoor vervolgd worden. De Algemene Vergadering van de VN hebben trouwens verklaard dat “staten op bilaterale en multilaterale basis met elkaar samen zullen werken om oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid een halt toe te roepen en te voorkomen, en zullen de daarvoor noodzakelijke binnenlandse en internationale maatregelen nemen”.
Voor de volledigheid, de VS hebben ook verdragen zoals de Conventie van Genève en de VN-Conventie tegen Marteling getekend. Dardoor hebben ze zichzelf verplicht de schuldigen te vervolgen, ongeacht of zij wel of niet een onderdaan zijn van een staat die partij is bij het betreffende verdrag.
Door het ICC te straffen voor zijn poging om de onmenselijkheid van zijn oorlog tegen Afghanistan aan de kaak te stellen, tonen de VS nog maar eens hoe “exclusief” zij zich wanen. Dat de VS zich laat leiden door imperialistische belangen en bereid is om door elke wet met de voeten te treden om zijn imperium in stand te houden, is trouwens nog nauwelijks nieuws.
