Het evangelie volgens Mike Pompeo

Iets meer dan een maand voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen zet Mike Pompeo, de staatssecretaris voor Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten, alle zeilen bij in de race van zijn baas Donald Trump naar het Witte Huis. Breedspraak is hem niet vreemd. Iran en China intimideren staat uiteraard altijd op het programma maar nu blijkt ook het Vaticaan ‘schuldig’ te zijn. Het is immers in dialoog gegaan met China en dat is niet fatsoenlijk, ja zelfs niet aanvaardbaar.

Eerst was er de overeenkomst ‘van de eeuw’, of concreter het ‘Israëlische annexatieplan van Palestina’, daarna het ‘Abraham Akkoord’ tussen Israël en de Arabische Emiraten en nu dus voor de zoveelste keer Iran. Vier jaar nadat de VS zich uit het nucleaire akkoord terugtrokken, kondigt Washington de herinvoering van de sancties tegen Teheran aan. De Verenigde Naties worden genegeerd en een reactie van de traditionele Europese ‘bondgenoten’ niet kon uitblijven. Af en toe moeten ze toch eens op hun strepen staan. Europa reageert bij monde van Josep Borrell, de Hoge Vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid van de EU, zeg maar zijn Europese evenknie: “Washington heeft zich eenzijdig uit het akkoord teruggetrokken, dat kan het niet”.

De Amerikaanse presidentsverkiezingen naderen en het lijkt het erop dat de regering Trump heeft besloten zoveel mogelijk successen te scoren op buitenlands gebied. De Verenigde Staten kondigen dus aan dat ze “verheugd zijn over de herinvoering van vrijwel alle VN-sancties tegen Iran, de belangrijkste sponsor van terrorisme en antisemitisme in de wereld”, volgens Mike Pompeo. Nog geen uur daarna bekritiseert de staatssecretaris, het Vaticaan dat op het punt staat om een twee jaar oude overeenkomst met Peking over de benoeming van bisschoppen in China te vernieuwen. “Als de Kerk de overeenkomst hernieuwt” stelt Pompeo, “brengt ze haar morele integriteit in gevaar.”

Vroeg of laat komen de problemen tot leven

In het geval van de “maximale druk”-doctrine die de VS tegen Iran voert, gaat het om de JCPOA, de overeenkomst die in 2015 ondertekend werd tussen Iran en de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties plus Duitsland (P5+1) en de Europese Unie. De VS trokken zich daar in 2018 eenzijdig uit terug. Een van de gevolgen daarvan is dat Iran een aantal punten van de overeenkomst genegeerd heeft en meer uranium verrijkt heeft dan was overeengekomen.

Een reden voor de VS om meer dan twee dozijn Iraniërs en organisaties die in verband kunnen gebracht worden met de productie in de nucleaire sector en de wapenindustrie op de “zwarte lijst” te zetten. Washington wil ook de ‘snapback‘ activeren. Dat zou alle sancties die tegen Iran bestonden voor de ondertekening van de JCPOA terug in werking stellen. Pompeo gaat zelfs verder. Hij liet weten dat het embargo op de verkoop van wapens aan Iran, dat op 18 oktober afloopt, zeker zal worden verlengd.

Snapback?

Volgens het JCPOA kan een staat die partij is bij de overeenkomst, nadat er beroep gedaan is op arbitrage, in een geval van ‘enorme tekortkoming’ door Iran daarop beroep doen. 30 dagen later leidt dat verzoek tot een automatische herinvoering van alle VN-sancties. Tenzij de VN-Veiligheidsraad tussenkomt en een resolutie aanneemt die dit effect opschort.

Als permanent lid van de Veiligheidsraad kunnen de Verenigde Staten natuurlijk gemakkelijk hun veto stellen over een dergelijk ontwerp van resolutie en de hele reeks sancties worden dan automatisch hervat. Daardoor komt er dan effectief een einde aan de nucleaire overeenkomst met Iran. In een tot nog toe ongeziene reactie hebben Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland, gepatenteerde VS-bonsgenoten, zich in koor aangesloten bij de kritiek uit China en Rusland, gepatenteerde vijanden van de VS. De stap van Washington kan daarom “geen rechtsgevolgen hebben en de procedure dus niet in werking treden”. Voor Josep Borrell, de Hoge Vertegenwoordiger van de EU, kunnen de VS “niet als een partij van de JCPOA worden beschouwd en kunnen ze daarom het proces voor het heropstarten van de sancties niet in hun eentje hervatten”. De reactie van de Iraanse president Hassan Rouhani was duidelijk: de VS staan op het punt “door de internationale gemeenschap te worden verslagen over de wil om sancties op te leggen en raken steeds meer geïsoleerd”.

Het Vaticaan, China en de VS

Het tumult is nog niet geweken, of Mike Pompeo chargeert vanuit een andere hoek. Ditmaal ligt het Vaticaan onder vuur. Pompeo dringt er bij het Vaticaan op aan de overeenkomst over de benoeming van bisschoppen die twee jaar geleden met Peking is gesloten, niet te verlengen. Hij doet dat een paar dagen voor zijn bezoek aan Rome, waar hij zal deelnemen aan een bijeenkomst over godsdienstvrijheid en zal dan ook paus Franciscus ontmoeten.

Franciscus heeft groen licht gegeven voor een verlenging van twee jaar van de overeenkomst, die zich nog in de “experimentele” modus bevindt. de paus heeft er hard aan gewerkt om de banden met China te herstellen, maar dat irriteert de VS in hoge mate. Trump heeft het thema godsdienstvrijheid in China namelijk tot onderwerp gemaakt van zijn campagne voor een tweede termijn.

Mike Pompeo viel het Vaticaan aan in een tweed en een column in het Amerikaanse religieuze tijdschrift “First Things”, dat aanleunt bij de conservatieve christelijke rechterzijde. “Meer dan ooit heeft het Chinese volk de morele getuigenis en de autoriteit van het Vaticaan nodig”, verzekerde Mike Pompeo. Voor hem “beschermde de overeenkomst tussen China en het Vaticaan de katholieken niet tegen de acties van de partij”.

“De Heilige Stoel heeft een unieke capaciteit en plicht om de aandacht van de wereld te richten op schendingen van de mensenrechten, met name die van totalitaire regimes zoals die van Peking”. “Diezelfde macht van moreel gezag”, voegt het voormalige hoofd van de CIA toe, “zou vandaag moeten worden gebruikt ten aanzien van de Chinese Communistische Partij”.

De overeenkomst tussen het Vaticaan en China – waarvan de inhoud strikt vertrouwelijk is en nooit openbaar gemaakt – heeft tot doel de voorwaarden voor de katholieke gelovigen in China en de betrekkingen tussen Vaticaanstad en Peking te verbeteren. Dat wordt onder meer bemoeilijkt door het geschil over de vraag wie in China de bevoegdheid heeft om bisschoppen te benoemen. In het artikel op ‘First Things’, vroeg Pompeo het Vaticaan ook om een duidelijk standpunt in te nemen ten gunste van de demonstranten in Hongkong. Daar zijn de katholieken “de sterkste stem voor de mensenrechten”. Het Vaticaan “zou bij zijn katholieken en bij het volk van Hongkong moeten zijn”, tweet Pompeo en: “Het Vaticaan zou zijn morele autoriteit in gevaar brengen als het de overeenkomst zou vernieuwen.

Met zijn bemoeienissen wil Pompeo de ‘beschermende’ rol van de Amerikaanse instanties tegen China in het licht plaatsen. Dat gaat trouwens goed samen met de electorale belangen van zijn baas. Met het feit dat de VS zich bekommeren om het lot van de Chinese christenen en de vernieuwing van de overeenkomst tussen het Vaticaan en China scoort Trump punten omdat het hem dichter bij de zo gewilde en cruciale steun van de Amerikaanse kerk brengt.

Het is echter weinig waarschijnlijk dat de aanwezigheid van Pompeo in de frontlinie de versoepeling van de relaties tussen China en het Vaticaan zal hinderen.

Auteur

  • Francis Jorissen

    Francis Jorissen woont in het midden van nergens ergens in Frankrijk. Nieuwsgierig, schrijver en free-lance journalist, activist, would-be wereldreiziger en geïnteresseerd in Rusland, de landen die ooit behoorden tot wat men toen 'Het Oostblok' noemde en het Midden-Oosten. Maar eigenlijk ook in veel andere zaken die de wereld de wereld maken.