In het Westen wordt er graag op gewezen dat Rusland geïsoleerd is geraakt sinds het in februari Oekraïne binnenviel. Zo betoogde de Belgische premier Alexander De Croo onlangs nog vanuit Praag waar leiders van 44 Europese landen bijeen zaten, met uitzondering van Rusland en Belarus, dat dit aantoonde hoe geïsoleerd Rusland wel was. Maar is dat vooral geen wishfull thinking? Betekent geïsoleerd zijn in het Westen hetzelfde als geïsoleerd zijn in de wereld?
Begin september 2022 begon het Oekraïense leger een offensief tegen de Russische troepen in de regio van Izium en Kherson. Hoewel vrij succesvol, het Oekraïense leger beweert op 24 september 9000 km2 te hebben heroverd, blijkt dat bij het begin van het Oekraïense tegenoffensief de Russische president en de hoogste leden van de generale staf in het Russische verre oosten vertoefden.
Van 1 september tot 16 september woonden zij er de Russische militaire oefeningen Vostok 2022 bij. Aan de editie van 2018 van die vierjaarlijkse maneuvers waren de enige andere deelnemende landen toen China en Mongolië. Aan de editie van dit jaar namen troepen uit veertien landen deel: Algerije China, India, Laos, Mongolië, Nicaragua, Syrië en de voormalige Sovjetrepublieken Armenië, Azerbeidzjan, Belarus, Kazachstan, Kirgizië en Tadzjikistan.
Tussendoor, op 5 september, opende Vladimir Poetin het Oostelijk Economisch Forum in Vladivostok. Daar namen vertegenwoordigers van 60 landen aan deel. Onder hen opnieuw India en China, talrijke landen uit Azië en de Stille Oceaan, maar ook uit… Japan, Canada en Oostenrijk.
Op 15 en 16 september was Vladimir Poetin dan weer te vinden op de jaarlijkse zitting van de Shanghai Cooperation Organization (SCO) in Oezbekistan, waar hij staatshoofden en regeringsleiders van 15 landen ontmoette.
De meeste landen die deze drie internationale militaire, economische en veiligheidsevenementen bijwoonden, zijn ook lid van het Chinese Belt and Road Initiative (BRI), ook bekend als One Belt One Road (OBOR), dat 138 staten omvat. Sommige van die OBOR-leden zijn ook partner in de Internationale Noord-Zuid Transportcorridor die Rusland, Centraal-Azië en India met elkaar verbindt.
De beperktheid van de westerse sancties
Landen die samen meer dan de helft van de wereldbevolking vertegenwoordigen hebben in de VN geweigerd om de invasie van Rusland te veroordelen. “Het zou prettig zijn als de verdeling tussen democratieën en autocratieën was, maar dat is niet het geval,” zei David Miliband, voormalig minister van Buitenlandse Zaken van het Verenigd Koninkrijk daarover.
Ook de sancties tegen Rusland blijven grotendeels beperkt tot de NAVO, de EU-landen en de bondgenoten van de VS in de Stille Oceaan. “De grootste zwakte van de sancties is dat meer dan honderd landen, die 40% van het mondiale bbp vertegenwoordigen, de VS en Europa niet hebben gevolgd en geen (gedeeltelijke of volledige) embargo’s tegen Rusland instellen […] De meeste landen hebben geen zin om het westerse beleid uit te voeren” schrijft The Economist.
“Klanten van Russische wapens, olie en landbouwproducten hebben duidelijke redenen om Poetins woede te vermijden, maar dat is slechts een deel van het verhaal (…) In een periode waarin de wereld in geopolitieke blokken uiteen lijkt te vallen – met de VS aan de ene kant en China en Rusland aan de andere – staan veel leiders liever aan de zijlijn dan “in het midden vast te zitten”, zegt Miliband nog.
Ondanks dat de oorlog in Oekraïne verder woedt is de status van Rusland in Azië snel gegroeid. In de eerste plaats omdat voor China en India de energie- en voedselzekerheid steeds belangrijker wordt en Rusland een belangrijke factor geworden is voor hun verdediging tegen de klimaatverandering. De waarde van Rusland is sterk verbonden met het netwerk van de nieuwe of gemoderniseerde transportinfrastructuur in Azië dat uit spoorwegen, havens en olie- en gaspijpleidingen bestaat die Rusland, China, India en de Centraal-Aziatische landen met elkaar verbinden.
Militaire maneuvers
Vandaar dat het samenvallen van de belangstelling voor Russisch-Aziatische militaire, diplomatieke en economische gebeurtenissen en de invoer van Russisch graan, olie en gas door China en India in een tijd van klimaatschokken niet los van elkaar gezien kan worden.
Dat 14 landen deelnamen aan die maneuvers betekent dat de Russische militaire en geopolitieke invloed zich uitstrekt tot heel Centraal-Azië, Zuid- en Oost-Azië, het Midden-Oosten en Noord-Afrika (MENA) en Midden-Amerika. China en India vertegenwoordigen elk een bevolking van 1,4 miljard mensen. Het zijn de twee grootmachten van Azië die, niet onbelangrijk, gezien willen worden terwijl ze hun eigen militairen met Russische militairen laten trainen.
De maritieme kant van de maneuvres ging trouwens door in de Zee van Japan. De Russische en Chinese vloten waren verzameld in een gebied dat een bron van voortdurende geschil is tussen China en Japan. De maneuvers lijken daarom wel een stille uitdaging aan Japan, maar ook aan de westerse en Aziatisch-Pacifische “Quad” alliantie waarvan Japan, naast de VS, Australië en Groot-Brittannië, deel van uitmaakt.
Het eeuwige Samarkand
Op 15 en 16 september ontmoetten Vladimir Poetin, Xi Jinping en Narendra Modi elkaar tijdens de Shanghai Cooperation Organization in Samarkand, de hoofdstad van Oezbekistan. Ze zaten er samen met de leiders van Pakistan, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan en Oezbekistan. Iran, Mongolië en Wit-Rusland waren er aanwezig als waarnemers, terwijl Azerbeidzjan, Turkije en Turkmenistan de genodigden waren.
De meeste landen die deze drie internationale militaire, economische en veiligheidsevenementen bijwoonden, zijn ook lid van het Chinese Belt and Road Initiative (BRI), ook bekend als One Belt One Road (OBOR), dat 138 staten omvat. Sommige van die OBOR-leden zijn ook partner in de Internationale Noord-Zuid Transportcorridor die Rusland, Centraal-Azië en India met elkaar verbindt.
Tijdens deze diplomatieke bijeenkomst uitten premier Narendra Modi en president Xi Jinping weliswaar enige politieke bedenkingen (zie hier en hier) over de oorlog in Oekraïne, maar tegelijkertijd hadden ze ook expliciet officiële en privé-ontmoetingen met de Russische president en bevestigden ze opnieuw hun vriendschap en samenwerking.
Interessant is ook dat Samarkand historisch gezien een van de oudste steden in Centraal-Azië en in de wereld is. De stad is een van de belangrijkste etappes van de Zijderoute geweest. In de afgelopen 1500 jaar was het een plaats van samenkomst, conflicten en uitwisseling tussen Rusland, China, het Mongoolse en het Perzische rijk. Lees daarover het machtige boek van Peter Frankopan, “The Silk Roads – A New History of the World” dat ook in het Nederlands verkrijgbaar is bij de betere boekhandel.
De keuze om de SCO-top in deze stad te organiseren lijkt dus ook een boodschap op zich van de SCO. Deze boodschap herinnert aan en bevestigt het politieke en economische gecombineerde gewicht van zijn machtige en internationaal strategische lidstaten.
In een artikel over de top wees de door de Chinese regering gesponsorde krant Global Times erop dat Xi Jinping tijdens de top zei dat China bereid was “de pragmatische samenwerking te verdiepen op gebieden als handel, landbouw en communicatie.”
“Xi riep beide partijen op om de coördinatie binnen de SCO, de Conferentie over interactie en vertrouwenwekkende maatregelen in Azië, de BRICS en andere multilaterale mechanismen te versterken om solidariteit en wederzijds vertrouwen tussen verwante partijen te bevorderen, aldus Xinhua... (en dat) ... Analisten zeiden dat de top van de twee leiders een cruciale garantie is voor de gestage ontwikkeling van de bilaterale banden, waarmee wordt aangegeven dat de betrekkingen tussen China en Rusland niet zullen worden beïnvloed door rumoer van buitenaf.”“Al vóór de Oekraïne-crisis hadden de VS en sommige westerse landen geprobeerd een wig te drijven tussen China en Rusland, uit angst dat het tweetal dichter bij elkaar zou komen. Maar nadat het conflict tussen Rusland en Oekraïne uitbrak, plaatsten ze China en Rusland in één kamp en speelden ze het tweetal uit tegen de rest van de wereld.”“De belangen van China zijn wereldwijd, en het kan met westerse landen samenwerken in economische, culturele en zelfs op het gebied van belangrijke veiligheidskwesties, maar er is geen reden waarom China de samenwerking en uitwisselingen met Rusland, dat ook het recht heeft op interactie met de wereld, niet kan versterken.”
Dat is de visie die China de wereld wil laten horen. Met andere woorden, Beijing bevestigt zijn banden met Moskou en zijn wil om die te versterken. Tegelijkertijd zal China ook zijn economische banden met westerse landen blijven ontwikkelen. Volgens Beijing is de relatie tussen Rusland en China een partnerschap, maar geen alliantie.
Het gaat goed aan het Indiase front
Op de officiële website van de Indiase premier, Narindra Modi worden de besprekingen met Vladimir Poetin samengevat:
“De leiders bespraken belangrijke kwesties van bilaterale samenwerking en regionale en mondiale kwesties van belang. De besprekingen hadden ook betrekking op wereldwijde voedselzekerheid, energiezekerheid en beschikbaarheid van meststoffen in de context van de uitdagingen die voortvloeien uit de huidige geopolitieke situatie. In verband met het lopende conflict in Oekraïne herhaalde de premier zijn oproep tot een spoedige beëindiging van de vijandelijkheden en de noodzaak van dialoog en diplomatie. Ze kwamen overeen contact te houden."Hierop volgde een tweet waarin Modi schreef:
“Had een prachtige ontmoeting met president Poetin. We kregen de gelegenheid om de verdere samenwerking tussen India en Rusland te bespreken in sectoren als handel, energie en defensie. We hebben ook andere bilaterale en mondiale kwesties besproken.”
Met andere woorden, de Indiase premier en de Chinese president hebben opnieuw bevestigd dat ze de betrekkingen tussen hun landen en Rusland gaan verdiepen. En de oorlog in Oekraïne lijkt deze plannen niet in de weg te staan.
Klimaatschokken, landbouwcrisissen en een oorlog
In 2021 en 2022 maakte Azië een reeks klimaatcatastrofes mee die enorme schade toegebracht hebben aan niet alleen China en India, maar aan heel Zuid-Azië. Die enorme gevolgen van de klimaatverandering voor Azië zijn zeker een belangrijke element om het belang van de “Russische koers” voor India te verklaren. Het helpt ook de versterking van de reeds sterke Chinees-Russische relatieuit te leggen.
Sinds 2021 beperken of verbieden een groeiend aantal grote landbouwlanden de export van hun eigen productie. Het proces begon in juni 2021 met de de Russische regering die de graanexport belastte om te proberen de binnenlandse voedselprijzen te stabiliseren.
Daarop volgde in december 2021 Argentinië met een soortgelijke stap. Sindsdien beperkt Argentinië de exportvolumes van allerlei landbouwproducten als maïs, tarwe, soja. Dat doet het om de binnenlandse voedselprijzen onder controle te houden. In maart werd die maatregel nog aangescherpt.
Algerije, Egypte, Indonesië, Iran, Kazachstan, Kosovo, Turkije, Servië, Hongarije en Koeweit namen soortgelijke maatregelen.
Sinds de Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 was de export van graan uit Oekraïne en Rusland ook grotendeels verminderd of zelfs helemaal gestopt. De oorzaken waren de blokkering van de Oekraïense havens in de Zwarte Zee en de westerse sancties tegen Rusland. Om een wereldwijde voedselcrisis te voorkomen werd in Istanbul een compromis uitgewerkt door de VN en Turkije om de export van graan uit Oekraïne en Rusland weer mogelijk te maken. Hoewel het ook de bedoeling was om hongersnood te voorkomen in arme landen die geteisterd worden door klimaatrampen en de stijgende prijzen, was er eind augustus nog maar één schip in Djibouti in Oost-Afrika aangekomen. Het Istanbul-compromis was geldig voor 120 dagen en zou binnenkort weer moeten vernieuwd of heronderhandeld worden.
India…
In mei 2022 besloot India, de op één na grootste tarweproducent ter wereld, de export te verbieden. Het besluit was gebaseerd op de vernietigende effecten van de enorme hittegolf die India en Pakistan trof. Maart 2022 was de warmste maand in meer dan 100 jaar in India. De opbrengst van de Indiase oogst verminderde met 20%. India had gehoopt te kunnen profiteren van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne om zijn tarwe-export te stimuleren. Modi had in april tijdens een gesprek met de Amerikaanse president Joe Biden nog gezegd dat India “de wereld zou kunnen voeden.“ Een extreem hete en droge maart leidde echter tot een productie die ver onder de prognoses lag.
China…
China heeft sinds 2021 enorme graanvoorraden aangelegd. In 2021 importeerde China namelijk 28,2 miljoen ton maïs. Dat is meer dan een verdubbeling van de toen al recordinvoer van 11,8 miljoen ton in 2020.
De geglobaliseerde landbouw- en voedselmarkten zaten al in stormweer door de klimaatverandering. De oorlog in Oekraïne is letterlijk de zoveelste schakel in de keten van factoren en variabelen in een gigantische wereldwijde landbouwcrisis.
Onder de huidige geopolitieke spanningen en klimatologische onzekerheden is de invoer van Russisch graan van bijzonder belang voor de Chinese voedselzekerheid. Rusland is niet alleen een belangrijke producent maar ook een buurland dat een cruciale rol inneemt in het “OBOR-One Belt, One Road” initiatief dat Xi Jinping in 2013 lanceerde: de spoorwegen vanuit China naar Europa lopen door Rusland.
De ontwikkeling van de OBOR-infrastructuur vergroot dus de transportmogelijkheden tussen Rusland en China. OP 27 april 2022 werd trouwens de eerste spoorwegbrug over de Amur-rivier tussen het Chinese Tongjiang en het Russische Nizhnelenizskoye geopend. De bouw van de brug begon in 2014 toen de relaties van Moskou met het Westen verslechterden en Rusland de blik naar het Oosten verlegde.
Tussen januari en maart 2022 schrijft de Moscow Times steeg de handelsomzet tussen Rusland en China op jaarbasis met 28,7%. Hij bereikte 38,17 miljard dollar voor het eerste kwartaal van 2022.
Inflatie, energie en veerkracht
De situatie in de landbouw is verweven met de energiebehoeften van China en India. Het economisch herstel na de Covid stuwt de vraag naar olie, terwijl de oorlog in Oekraïne de prijs ervan doet stijgen. Sinds het begin van de oorlog schommelen de prijzen tussen de $96 en $120.
Ondertussen profiteren India en China, gezien de dagelijkse behoeften van twee keer 1,4 miljard mensen, beide van de lager dan marktconforme Russische olie- en gasprijzen.
Rusland is al meer dan 15 jaar de eerste wapenleverancier van India en dat blijft voorlopig ook zo. India’s import van olie uit Rusland is gestegen van 2% in februari 2022 naar maar liefst 12% in september. Die invoer moet dienen om te proberen de Indiase inflatie onder controle te houden.
Wat deze transacties mogelijk maakt is de International North South Transport Corridor (INSTC). Het project werd in 2000 opgestart door Rusland, India en Iran maar sindsdien is de groep uitgebreid met landen uit Centraal-Azië (Kazachstan, Tadzjikistan, Kirgizië en waarnemend lid Turkmenistan), de Caucasus (Azerbeidzjan, Armenië), West-Azië (Oman, Syrië, Turkije) en Europa (Belarus, Bulgarije en… Oekraïne).
Deze 7.200 km lange transcontinentale route bestaat uit spoor-, zee- en wegverbindingen die achterlanden, havens en zeeroutes aan elkaar koppelen. Producten uit Rusland kunnen via de route India bereiken in 25 dagen in plaats van in 40 dagen via enkel zeeverbindingen.
De grote Rusland, China en India connectie
Sommige analisten menen dat de INSTC en OBOR concurrerende internationale routes zijn. Ze vergissen zich want er zijn meerdere verbindingen tussen de OBOR en de INSTC. Die verbindingen zijn aangelegd via de landen die zowel bij INSTC als OBOR betrokken zijn , met name Rusland, Kazachstan en Iran.
En vooral Rusland bevindt zich op het kruispunt van de twee internationale routes. Daarom kan het snel groeiende hoeveelheden landbouw- en energieproducten exporteren naar China en India. Wat uiteraard ook geldt voor andere landen in Centraal- en Zuid-Azië.
De Russische export speelt een sleutelrol in de weerbaarheid van China en India tegen zowel de internationale inflatietendensen als de klimaatschokken. De nauwe banden die China en India met Rusland ontwikkelen zijn zonder twijfel een belangrijke factor in de nationale weerbaarheid van elk van hen. Je kan het een nieuwe geopolitieke entiteit en een kolossale macht noemen. Het is daarom moeilijk om zich voor te stellen dat één van hen internationaal “geïsoleerd” zou kunnen raken.
