Niet alle tegenstanders van oorlogen en invasies staan aan de kant van Oekraïne

Door Elijah J. Magnier & Francis Jorissen

Bij het steeds maar voortdurende conflict in Oekraïne is er een opvallende tweedeling onder de tegenstanders van oorlogen en invasies. De verantwoordelijkheid van de VS-regering, het Pentagon en de Amerikaanse inlichtingendiensten in veel omverwerpingen van regeringen over de hele wereld is min of meer bekend. Velen zijn sterk gekant tegen die Amerikaanse oorlogsinterventies en de destructieve gevolgen daarvan. Nu er sprake is van een invasie door Rusland hebben een heel aantal mensen een controversieel standpunt ingenomen door de acties van Rusland in Oekraïne ofwel te verdedigen of juist niet te veroordelen.

     Waarom kiezen degenen die tegen oorlogen en invasies zijn niet spontaan de kant van Oekraïne?

Sinds februari 2022 heeft Rusland, in strijd met de internationale normen en de territoriale soevereiniteit, grondgebied van Oekraïne bezet en geannexeerd. Dat verdedigen of niet veroordelen van de bezetting door Rusland moet toch als een ongemakkelijke contradictie ervaren worden door tegenstanders van oorlogen en de bezetting van andere landen of gebieden door het Amerikaanse leger? Is die houding niet gebaseerd op een selectief aanvaarden van het internationaal recht of de resoluties van de Veiligheidsraad? Alle oorlogshandelingen en staatsgrepen hebben in verschillende regio’s van de wereld voor veel menselijk leed en instabiliteit gezorgd. De minachting van grootmachten voor het internationaal recht en hun vermogen om argumenten te vinden om andere landen binnen te vallen en hun invloed tot buiten hun grenzen uit te breiden is ontgoochelend.

Critici van Amerikaanse militaire interventies halen vaak voorbeelden uit het verleden aan om hun argumenten te ondersteunen. Zelfs Amerikaanse politici gebruiken soortgelijke argumenten om aanspraak te kunnen maken op het presidentschap, maar een ze verkozen zijn doen ze precies hetzelfde als hun voorgangers om de macht van de gevestigde orde in stand te houden.

Neem nu Donald Trump. Tijdens zijn campagne voor het presidentschap van 2016 uitte hij zware kritiek op Hillary Clinton, zijn concurrent voor het ambt. Hij benadrukte dat de stabiliteit in het Midden-Oosten tijdens haar mandaat als staatssecretaris (januari 2009 – februari 2013) aanzienlijk was verslechterd en wees op de opkomst van ISIS, de (burger)oorlog in Libië, de controle van de Moslimbroederschap over Egypte, de chaos in Irak en het streven van Iran naar kernwapens. Volgens Trump waren dit de resultaten van Amerikaans interventionisme en hij benadrukte dat de oorlogen in de regio de regio alleen maar verder hadden gedestabiliseerd. Donald Trump wees erop dat de invasie van Irak was gebeurd onder valse voorwendsels, zoals het bestaan van massavernietigingswapens. Dat was inderdaad een leugen.

De opmerkingen van Trump vonden weerklank tot aan de andere kant van de Atlantische Oceaan waar de voormalige Britse premier Tony Blair, die zijn land de oorlog in Irak binnenloodste, zijn mea culpa beleed. Twee decennia later gaf Blair toe dat hij een fout had gemaakt en dat de inlichtingendiensten het land misleid hadden om een oorlog in Irak te beginnen die honderdduizenden burgers het leven kostte. Maar de vraag die zich opdringt is: wie roept Tony Blair en andere Westerse leiders daarvoor ter verantwoording? Wie van deze besluitvormers zal ooit vervolgd worden voor hun massamoorden en de vernietiging van naties? Wanneer zullen zij ooit rekenschap moeten afleggen voor hun meest foute beslissingen en de honderdduizenden doden als gevolg daarvan?

Eens Trump verkozen was veranderde er nagenoeg niets, behalve misschien dat er iets minder omzwachtelde taal gebruikt werd. De opeenvolgende acties van Amerikaanse regeringen onder de presidenten George Bush, Barack Obama en Donald Trump, hebben de perceptie versterkt dat de Verenigde Staten zichzelf boven de wet plaatsen en verantwoording uit de weg gaan. De VS zien zichzelf als de ‘meesters’ van de wereld die bepalen wat, wanneer waar kan of mag gebeuren. Die perceptie wordt nog eens extra versterkt wanneer de opeenvolgende Amerikaanse regeringen Israëlische acties zoals het bombarderen van Syrië, het vermoorden van Iraanse wetenschappers, de bezetting van Palestijns, Libanees en Syrisch grondgebied, het vermoorden van Palestijnse burgers, waaronder kinderen, slechts in verhullende woordformules veroordelen waarna er niets veranderd en, integendeel, de escalaties gewoon doorgaat.

Een veelvoud aan interventies

In de jaren sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog hebben de Verenigde Staten interventies gepleegd in meer dan 70 landen. Zoals wijlen William Blum, de auteur van Rogue State: A Guide to the World’s Only Superpower, schreef: “De motor van het Amerikaanse buitenlands beleid wordt niet gevoed door een toewijding aan enige vorm van moraliteit, maar eerder door de noodzaak om andere imperatieven te dienen, die als volgt kunnen worden samengevat:

• de wereld veilig maken voor Amerikaanse bedrijven;
• het verbeteren van de financiële resultaten van defensiebedrijven in eigen land die royaal hebben bijgedragen aan leden van het Congres;
• het voorkomen van de opkomst van een maatschappij die als succesvol voorbeeld zou kunnen dienen van een alternatief voor het kapitalistische model;
• het uitbreiden van de politieke en economische hegemonie over een zo groot mogelijk gebied, zoals het een ‘grote mogendheid’ betaamt”.

De Verenigde Staten hebben altijd naar hun eigen belangen gehandeld en geprobeerd hun invloed wereldwijd uit te breiden. Daarbij hebben ze sinds de Tweede Wereldoorlog voornamelijk de Sovjet-Unie als hun grote concurrent tegengewerkt om hun leiderschap in de wereld te behouden. Vandaag is de grote concurrent China maar Rusland staat met stip op de de tweede plaats.

Vanuit dit perspectief gaat de huidige Amerikaanse betrokkenheid in Oekraïne over meer dan voorkomen dat de Russische president Vladimir Poetin de controle over een paar duizend vierkante kilometer land krijgt. Het is veeleer een gelegenheid voor de Verenigde Staten om, zoals president Joe Biden het zei, opnieuw hun leiderschap over Europa onder Amerikaans politiek en militair bevel te bevestigen. Het is tegelijkertijd een strategische beslissing om Europa van Rusland af te scheiden en een sterke, verenigde westers signaal te sturen naar een opkomend China.

Een prijzig en onzeker conflict

De VS hebben er echter geen rekening mee gehouden dat het meeslepen van Rusland in een langdurige oorlog in Oekraïne ertoe kon leiden dat Washington betrokken kon raken bij een prijzig en onzeker conflict waarbij Oekraïne een hoge tol zou moeten betalen. Dat de Europese economie door de oorlog zwaar te lijden heeft en dat de infrastructuur van Oekraïne verwoest is, heeft tot nu toe echter weinig invloed gehad op de economie, de veiligheid en de dominantie van de VS.

Vandaag is het nog steeds in het voordeel van de VS om te proberen de oorlog zo lang mogelijk te rekken. Victoria Nuland, ondersecretaris van Buitenlandse Zaken van de VS, zei dat de oorlog “6 of 16 jaar” zou kunnen duren. Dat maakt duidelijk wie de echte beslissingen nemen, wie de oorlog orkestreren en wie zich niets aantrekken van de gevolgen. Voor de VS is geen enkele vredesovereenkomst aantrekkelijk totdat Rusland het uitschreeuwt van de pijn.

Een tenietgedaan vredesovereenkomst

In een toespraak voor Afrikaanse leiders, op zaterdag 17 juni 2023 in Sint Peterburg, toonde president Vladimir Poetin een document met een ontwerpovereenkomst die voorlopig ondertekend was door de Oekraïense hoofdbemiddelaar tijdens de vredesbesprekingen van maart 2022 in Istanbul.

Het document bevatte een achttien-paragrafen tellend ontwerp-vredesverdrag met bijlagen met ingang voor april 2022. In ruil voor de toezegging van Oekraïne het lidmaatschap van de NAVO niet na te streven zou Oekraïne veiligheidsgaranties krijgen van verschillende landen, namelijk de VS, het VK en Frankrijk.

Volgens de voormalige Israëlische premier Naftali Bennet, die betrokken was bij de Oekraïens-Russische onderhandelingen, was “[het] een legitieme beslissing van het Westen om de druk op Poetin aan te houden“. Hij gaf toe dat hij als bemiddelaar optrad, maar benadrukte dat al zijn acties “tot in detail waren afgestemd met de Verenigde Staten, Duitsland en Frankrijk“. Het Westen wilde het conflict laten voortduren.

Onder Westerse pressie, geïllustreerd door het onaangekondigde blitzbezoek op 9 april 2022 van de toenmalige Britse premier Boris Johnson aan Kiev, en beloftes van financiële en materiële steun werd er nadrukkelijk bij Volodymyr Zelensky op aangedrongen om de onderhandelingen stop te zetten. De Oekraïense regering knikte en legde het document naast zich neer. Volodymyr Zelensky ondertekende eind september 2022 zelfs een decreet waarbij vredesbesprekingen met Vladimir Poetin ‘onmogelijk’ werden genoemd. Met Rusland kon het wel maar enkel als daar een andere president aan de macht zou zijn.

            Alle oorlogen, hoe lang ze ook duren, eindigen altijd aan de onderhandelingstafel

Aan de Oekraïense kant van het front vechten Oekraïense troepen (en een paar duizend huurlingen), maar alle militaire plannen en wapens zijn afkomstig uit het Westen. Er valt voor de Oekraïense leiders geen eer te behalen om een vazalstaat van de VS te zijn, een generatie op het slagveld op te offeren en vredesbesprekingen aan de onderhandelingstafel op de lange baan te schuiven. Hoewel zo’n overeenkomst als een vernedering had kunnen overkomen voor Oekraïne, primeerde trots boven het redden van het leven van tienduizenden mensen, voornamelijk Oekraïners en Russen. Terwijl uiteindelijk alle oorlogen, hoe lang ze ook duren, altijd eindigen aan de onderhandelingstafel.

Een aangekondigd ’tijdelijk opgeschort’ tegenoffensief

Maandenlang werd er uitgebreid gespeculeerd over de vraag wanneer, waar en hoe het al zo lang aangekondigde tegenoffensief van het Oekraïense leger zou beginnen. De tegenaanval is dan toch begin juli begonnen. Nochtans horen we er weinig over in onze westerse media. Blijkbaar is er niemand meer in geïnteresseerd nu de resultaten mager lijken. Kiev heeft naar eigen zeggen acht dorpen veroverd, maar deze zijn van weinig strategisch belang.

De voorzitter van de gezamenlijke stafchefs van het VS-leger, generaal Mark Milley, had gezegd dat 60.000 Oekraïners getraind waren in 33 landen op drie continenten. Als de Oekraïense aanvalslinie ineenstort en de Russische troepen veerkrachtig blijken te zijn, betekent dat een verlies op het slagveld voor Oekraïne maar ook voor de VS en hun bondgenoten.

Het offensief zou nu tijdelijk opgeschort zijn. Betekent dat tactische traagheid of is het teken van mislukking? Heeft Kiev de mogelijkheid de tijd de tijd te geven?

Niet echt. Het Oekraïense leger heeft maar tot het einde van de zomer om wezenlijke resultaten te boeken die hun strategie in de ogen van de wereld waardevol zal maken. De westerse landen hebben resultaten nodig om de publieke opinie te bewijzen dat steun voor Kiev een verschil maakt. Na de zomer zal het herfst- en winterweer een opmars veel moeilijker maken. Oekraïne moet dus ergens een significant doelwit vinden dat binnen die zomerperiode kan ingenomen worden.

Wanneer er na de zomer geen betekenisvolle overwinning door Oekraïne geboekt zal zijn betekent het eigenlijk dat het Westen de oorlog verloren heeft, of alleszins aan het verliezen is en dat zal gevolgen hebben die verder reiken dan het fysieke oorlogstoneel in Oekraïne. Het stelt het idee van unilateralisme ter discussie en benadrukt de grenzen van machtige landen om hun wil op te leggen zonder verantwoording af te leggen.

Selectieve toepassing van principes en overeenkomsten

Het verlies van Oekraïne zou eveneens aanzienlijke gevolgen hebben voor Europa en een uitdaging vormen voor de eenheid en veiligheid van de NAVO en de Europese Unie. Het zou de geloofwaardigheid ondermijnen van de toezegging van het Westen om de soevereiniteit en territoriale integriteit van zijn bondgenoten te beschermen. Het onvermogen om de Russische annexatie van de Krim in 2014 te voorkomen heeft al een slag toegebracht aan de onwankelbare normen van westerse orde en dominantie. Europa zou ook ervaren dat haar manipulatieve beleid heeft bijgedragen tot een staatsgreep in Oekraïne in 2014, wat aantoont dat Europese leiders internationale wetten en overeenkomsten schenden, dubbele standaarden aanhouden en het vertrouwen van andere naties voor het continent teniet doen.

De selectieve toepassing van principes en overeenkomsten, zoals het negeren van de Minsk 1-2 akkoorden of het afwijzen van Russische vredesvoorstellen, roept vragen op over de geloofwaardigheid en legitimiteit van westerse acties. Dit voedt de scepsis onder tegenstanders van Amerikaanse oorlogen en invasies en hun westerse bondgenoten die het Oekraïense conflict zien als het zoveelste voorbeeld van machtige landen die internationale normen manipuleren om hun eigen belangen te dienen.

Dit besef moedigt landen die onder de Amerikaanse paraplu zijn opgegroeid aan om hun stilzwijgen te doorbreken en de Verenigde Staten erop te wijzen dat zij de voornaamste overtreder van het internationaal recht zijn, zonder dat ze daarom Rusland vrijpleiten van zijn acties in Oekraïne.

Door niet achter Oekraïne te staan, willen ze de Verenigde Staten een spiegel voorhouden en hen verantwoordelijk stellen voor hun destructieve beleid en voor het feit dat ze zichzelf boven alle wetten plaatsen. Het is een pleidooi voor de noodzaak om een wereldorde te reorganiseren, niet een westerse, en voor bindend respect voor het internationaal recht, wars van een Amerikaanse interpretatie ervan dat louter afgestemd is op het beleid van Washington.

En wat als…

Aan de andere kant zou een overwinning van de VS in Oekraïne een uitbreiding van de Amerikaanse wereldwijde overheersing betekenen. Er bestaat dan kans op nog meer staatsgrepen, nog meer aan individuen en naties opgelegde sancties, nog meer schendingen van het internationaal recht en de voorbereiding van het volgende conflict. Met China dit keer.

Het conflict in Oekraïne is een platform geworden voor bredere geopolitieke ambities. De Verenigde Staten, onder de regering Biden, zien de situatie als een kans om hun leiderschap in Europa te herbevestigen en de opkomst van China tegen te werken. Door Oekraïne te steunen, willen de VS de NAVO en Oost-Europese landen verenigen tegen Rusland en hun regionale positie en invloed consolideren. Het nastreven van deze bredere doelstellingen overschaduwt echter de menselijke kosten van het conflict en de ravage die het Oekraïense volk moet ondergaan.

Om deze redenen hebben de meeste landen zich niet aangesloten bij de Amerikaanse alliantie die Rusland wil straffen. Dit bewijst dat die landen ofwel de nederlaag van Amerika, ofwel de opkomst van een multipolaire wereld willen die hen kan bevrijden van de vernedering, overheersing, moorden en bestraffingen die de Verenigde Staten opleggen aan degenen die zich tegen hun beleid verzetten. Het uiteindelijke doel is om de VS te laten stoppen met het stelen van de grondstoffen van andere landen, in vrede te leven en een einde te maken aan een tijdperk van uitputtende oorlogen in de wereld.

De verantwoordelijkheid van het Oekraïense leiderschap voor het voortduren van het conflict moet worden aangepakt. Het doel van het Westen om de oorlog te propageren was alleen mogelijk met de instemming en steun van de Oekraïense leiders. De vrees bestaat dat het Westen Oekraïense functionarissen die tegen voortzetting van het conflict zijn of een diplomatieke oplossing najagen, onder druk zetten of zelfs op één of andere manier verwijderen. Dit roept vragen op over de mate waarin de soevereiniteit en zeggenschap van Oekraïne worden gerespecteerd bij het nastreven van de geopolitieke doelen.

Conclusie

Het conflict in Oekraïne heeft verstrekkende gevolgen voor de mondiale machtsdynamiek, internationale normen en het streven naar een stabielere en meer vreedzame wereld, weg van de unilaterale Amerikaanse hegemonie.

De tegenstanders van Amerikaanse oorlogen en invasies scharen zich niet achter Oekraïne in het conflict met Rusland, omdat ze de Verenigde Staten verantwoordelijk willen houden voor hun daden in het verleden en ze verlangen naar een meer evenwichtige en rechtvaardige internationale orde. De complexiteit van het geopolitieke landschap en de vele overwegingen die een rol spelen worden duidelijk. Vooral wanneer de rol van de VS in het uitlokken van een nieuwe nederlaag van Rusland zoals die in Afghanistan in het oog springt.