In de westerse media bestaat het misverstand dat Alexander Loekasjenko, president van Belarus, de man van de Russische president Vladimir Poetin is. Dat is niet correct; Poetin beschouwt hem als een irritante en tamelijk vervelende erfenis. In het Westen is er ook de misvatting dat Loekasjenko de recente verkiezingen echt verloren heeft. Dat is niet correct. Hij heeft vrijwel zeker gewonnen, al wordt de marge door de officiële uitslag sterk overdreven.
Minsk is niet Belarus, net zoals Londen niet het Verenigd Koninkrijk is. Het grootste deel van Belarus is behoorlijk achtergesteld en zwaar beïnvloed door het staatsapparaat. Dictators hebben allerlei middelen tot hun beschikking om zich populair te maken. Daarom betekent een ongewone verkiezing of volksreferendum niet dat iemand geen dictator is. Loekasjenko is een dictator, zoals ik al bijna twintig jaar zeg.
Mijn analyse is dat Loekasjenko wellicht met ruim 60 procent van de stemmen heeft gewonnen. Maar het waren zeker geen vrije en eerlijke verkiezingen. De media zijn sterk bevooroordeeld (vergeet niet dat je dat ook kan zeggen van het Verenigd Koninkrijk), en de zwakke oppositiekandidaat was er alleen maar omdat alle belangrijke oppositiefiguren op de een of andere manier belemmerd werden om zich verkiesbaar te stellen.
De publieke opinie bewerken
Het Westen probeert de publieke opinie in Belarus te manipuleren in de richting van een “kleurenrevolutie”. Maar ze zitten met een hinderlijk obstakel. West-Oekraïne was oprecht enthousiast om, in de hoop een consumptiecultuur te bereiken, het westen en de EU te omarmen. Buiten het centrum van Minsk is er in Belarus maar weinig sprake van een dergelijk sentiment. Het belangrijkste is dat Belarus “Belarus” betekent, en de Belarussen identificeren zich cultureel zeer sterk als Russisch. We zullen geen kleurenrevolutie zien in Belarus. Het Westen probeert het echter wel.
In tegenstelling tot veel van mijn lezers zie ik hier niets schandaligs in. Pogingen om de politieke richting van een ander land in uw voordeel te beïnvloeden is een belangrijk doel van de diplomatie, en dat is altijd zo geweest. Ik was er gedurende een paar decennia, namens de regering van het Verenigd Koninkrijk, een vrij goede exponent van.
De BBC World Service is altijd gefinancierd geweest door het Ministerie van Buitenlandse Zaken en het Gemenebest en zijn hele bestaan is gebaseerd op pogingen om door in een groot aantal talen, propaganda ,te verspreiden en invloed uit te oefenen. De British Council besteedt geen miljoenen aan het promoten van de Britse cultuur in het buitenland vanuit een zuivere liefde voor Shakespeare. Er wordt overheidsgeld gegeven aan NGO’s die tot doel hebben de media en de samenleving te beïnvloeden. Toekomstige leiders worden gesignaleerd en met opleiding en diploma’s begeleid om ze te laten aansluiten met pro-Britse sympathieën.
Ik heb daar geen moeite mee. Het maakt deel uit van wat diplomatie is. Het is natuurlijk amusant als de Britse staat woedend wordt over Rusland en precies hetzelfde soort activiteiten uitoefent als de Britten op een veel grotere schaal doen. Maar het is allemaal onderdeel van een eeuwenoud spel. Als ik nu ambassadeur in Belarus zou zijn, zou ik er geen morele bezwaren tegen hebben om een anti-Loekasjenko-demo te steunen. Het is allemaal onderdeel van het werk.
Troebele aspecten
Er is natuurlijk een troebeler aspect aan dit alles, waar activiteiten verborgen zijn in plaats van open. Het werk van het Britse staatsinitiatief Integrity Initiative om buitenlandse mediajournalisten in het geheim te betalen of om duizenden valse sociale media-accounts aan te maken om een verhaal te promoten (dit laatste wordt onder andere ook gedaan door het ministerie van Defensie en het hoofdkwartier van de overheidscommunicatie), is dubieuzer.
Dat geldt ook voor het meer traditionele werk van MI6, waarbij politici, ambtenaren en generaals met grote hoeveelheden contant geld worden omgekocht. Maar nogmaals, ik kan me er niet te druk over maken. Het is het vuile deel van het spel, maar dan wel met een duidelijk afgebakende grens. Opnieuw is mijn grootste bezwaar dat het Verenigd Koninkrijk belachelijk schijnheilig wordt als Rusland precies doet wat het Verenigd Koninkrijk op veel grotere schaal doet.
Maar dan komen we in een veel donkerder gebied terecht: moorden, schietpartijen en bomaanslagen met valse vlaggen en valse beschuldigingen. Hier wordt een grens overschreden, levens worden vernietigd en gewelddadige conflicten aangewakkerd. Hier ben ik niet bereid om te zeggen dat de aloude internationale praktijk deze daden aanvaardbaar maakt. Deze lijn werd overschreden in Oekraïne; om bovengenoemde redenen denk ik niet dat de tondel bestaat om een dergelijke vonk in Belarus te doen overslaan.
Ik zou heel blij moeten zijn om Loekasjenko te zien vertrekken. Termijnbeperkingen voor de uitvoerende macht zouden een factor moeten zijn in elke fatsoenlijke democratie. Als je eenmaal over de machtsmiddelen beschikt, is het niet moeilijk om je persoonlijke populariteit gedurende vele tientallen jaren in stand te houden, tenzij een externe schok; populariteit is niet hetzelfde als democratische legitimiteit. Ik moet heel duidelijk stellen, zoals ik al eerder heb gedaan, dat ik denk dat het absoluut verkeerd was van Poetin om zijn twee termijnen te overschrijden, ongeacht het constitutionele sofisme en ongeacht de steun van de bevolking.
Het zou ideaal zijn als Loekasjenko zou weggaan en er nieuwe verkiezingen worden gehouden, in tegenstelling tot de tactiek van het Westen in Venezuela waar het een president aankondigde die nog nooit een verkiezing had gewonnen. Het beste resultaat voor het volk van Belarus en voor de internationale stabiliteit zou de verkiezing zijn van een hervormingsgezinde maar in grote lijnen pro-Russische kandidaat. Poetin heeft de crisis gebruikt om de ‘unie’ van Rusland en Belarus – die twintig jaar geleden is ondertekend – als een interne markt en een vrijhandelszone opnieuw in ere te herstellen . Weinigen zullen eraan twijfelen, ook weinig Belarussen, dat de toekomst van Belarus in de integratie met Rusland ligt in plaats van met de EU.
De grootste kritiek van de geschiedenis op Poetin zal zijn dat hij er niet in slaagt de Russische economische basis te diversifiëren en te veranderen van exporteur van grondstoffen naar een economie met een hoge toegevoegde waarde. Zijn doel voor Belarus zal zijn om ervoor te zorgen dat het land netjes past in het model van de massale export van grondstoffen die wordt gecontroleerd door een strak geleide en zeer welvarende oligarchie. Poetin zal geen belang hebben bij de economische hervormingen die belarus nodig heeft.
Mijn verwachting is dat Loekasjenko zal volharden en de economie weer op Rusland zal richten. Poetin’s lobjectieven op lange termijn voor het beleid is altijd de herintegratie van de Russofone meerderheidsgebieden van de oude Sovjet-Unie in Rusland geweest. Dat was zijn beleid in de Oekraïne en Georgië. Belarus is een grote prijs. Hij zal proberen om Belarus strakker te binden, waarschijnlijk door middel van verhoogde energiesubsidie (Poetins economische arsenaal is zeer beperkt). Het wegwerken van Loekasjenko gaat in Poetin’s ‘to do list’ opschuiven; ik geef hem drie jaar. De huidige demonstraties in Minsk hebben geen grote economische of sociale gevolgen, en zullen uitdoven.
Ook heb ik net het volgende geschreven naar aanleiding van een opmerking van een lezer, en ik denk dat het nuttig is om een belangrijk deel van mijn denken uit te leggen: en niet alleen over Belarus.
“Ik denk dat het verschil tussen mijzelf en veel van mijn lezers is dat, terwijl we beiden de “westerse” regering erkennen als een plundering door de kapitalistische elite die de arbeidersklasse uitbuit en een nepdemocratie die wordt gecontroleerd door media die de elite dienen. U en anderen lijken te denken dat regeringen een stuk beter zijn, alleen maar omdat ze antiwesters zijn.“
“Terwijl ik denk dat veel anti-westerse regeringen – Loekasjenko, Assad en ja, Poetin – ook worden geplunderd door de kapitalistische elite die de arbeidersklasse uitbuit en een nepdemocratie die wordt gecontroleerd door media die de elite dienen. Gewoon een beetje anders georganiseerd. En met een nog slechtere aanpak van de burgerlijke vrijheden.”
Het originele artikel ‘Belarus’ vind je hier.
De illustratie bovenaan het artikel is van Marieke Janssen – onder Creative Commons Licentie (CC-BY-NC-ND)
e standpunten in dit artikel zijn uitsluitend die van de auteur en kunnen al dan niet een weergave zijn van de standpunten van Plutopia.
