19 jaar geleden, op 15 februari 2003 werd er gemanifesteerd tegen oorlog. “De grootste protestmanifestatie in de geschiedenis van de mensheid” bracht in meer dan 600 steden in de wereld honderdduizenden, miljoenen (in Rome alleen al 3 miljoen) mensen samen in hun verzet tegen de op handen zijnde oorlog in Irak. Nu er een oorlog dreigt in Europa blijft het verrassend rustig op straat.
Nu er een oorlog dreigt in Europa blijft het verrassend rustig op straat.Vragen om een petities tegen de oorlogsdreiging te tekenen vielen nog niet in mijn virtuele postbus. In Duitsland plaatste het “Nie wieder Krieg”-platform een oproep voor “Vredespolitiek in plaats van oorlogshysterie”. Het succes is niet overdonderend. Tot nog toe onderschreven slechts zo’n 8000 mensen de oproep. Hoewel de escalatie rond Oekraïne al sinds maanden wordt opgefokt. Elke dag worden er Russische aanvalsscenario’s gelanceerd. Burgers van westerse landen worden aangespoord Oekraïne te verlaten, zodat men bijna de indruk krijgt dat een militaire confrontatie onvermijdelijk is. En als er volgens Rusland troepen worden teruggetrokken dan is dat niet geloofwaardig. Blijkbaar mag je de Russen nooit geloven en moet je het westen altijd geloven.
Nochtans was de Oekraïense regering zelf niet altijd wild enthousiast over het oorlogstromgeroffel in het Westen, voornamelijk van de Verenigde Staten en hun trouwste vazallen. De voortdurende paniekerige informatie was immers schadelijk voor de Oekraïense economie die nu al niet te best oogt. Op 11 februari vertelde Joe Biden tijdens een gesprek met de EU en de NAVO dat de invasie op 16 februari, zou beginnen. Het effect was opvallend. Vrijwel onmiddellijk daarna riepen Griekenland, Canada, Letland, Litouwen, Nederland, Nieuw-Zeeland, Noorwegen, Noord-Macedonië, Estland hun onderdanen op op om Oekraïne te verlaten. Niet EU- of NAVO-landen reageerden in dezelfde zin: Israël, Jordanië, Irak, Koeweit, Nieuw-Zeeland, Finland, Japan en Zuid-Korea riepen hun onderdanen op terug te keren. Oekraïne was ‘not amused’.
De afgelopen weken importeerde het westen massaal wapens in Oekraïne terwijl extra troepen in Oost-Europa werden gestationeerd. In de slipstream van de oorlogsretoriek sloten de VS ook nog een militair verdrag met Slowakije. Het stootte op massaal verzet van veel Slovaakse parlementsleden omdat er volgens hen Amerikaanse troepen permanent in Slowakije gestationeerd zouden worden. Duizenden mensen demonstreerden voor het parlementsgebouw tijdens het bijzonder woelige debat. Zelfs het hoogste gerechtshof van Slowakije had constitutionele bezwaren. Het mocht niet baten, die werden terzijde geschoven en een meerderheid (79 stemmen op 150) in het parlement stemde voor. Slovakije kende tot voor kort altijd regeringen die goede contacten met Rusland belangrijk vonden. dat lijkt veranderd, er wordt verwacht dat de voormalige milieuactiviste en huidige pro-westerse president Zuzana Čaputová het verdrag snel zal ratificeren.
De paniekzaaierij en het verspreiden van nepnieuws blijken even zoveel kansen om meer troepen, wapens en basesin de buurt van de Russische grens te concentreren.De paniekzaaierij (zaterdagavond bijvoorbeeld vroeg VS-president Biden om een ‘dringend’ telefonisch onderhoud met Poetin), het permanent verspreiden van nepnieuws zoals de ‘imminente’ invasie die dan toch niet zo ‘imminent’ bleek, waren blijkbaar even zoveel kansen om meer troepen, wapens en bases in de buurt van de Russische grens te concentreren. Volgens Poetin moet er om redenen van veiligheid in de wereld een reëel fysieke afstand gerespecteerd worden tussen de gecombineerde NAVO-troepen en Rusland. Daarom mag Oekraïne volgens hem niet bij de Navo. Dat is veel te gevaarlijk.
Geopolitieke conflicten in de “Westerse wereld”
De VS hebben imagoschade opgelopen. Niet alleen de Trump-jaren hebben hen moreel ondermijnd, ook de recente chaotische terugtrekking uit Afghanistan die eerder overkwam als een vlucht dan een georganiseerde operatie is nog niet vergeten. De VS leken het invasie-verhaal de afgelopen weken duidelijk te willen laten escaleren omdat ze daarin een kans zagen om de leiding van het zogenaamde Westen weer te kunnen opnemen.
Toen de Duitse bondskanselier Olaf Scholz vorige week de VS bezocht werd dat duidelijk. Biden verklaarde in aanwezigheid van Scholz dat de Nord Stream 2-overeenkomst dood was als Rusland de escalatie in Oekraïne voortzette. Scholz reageerde niet en nam het woord Nord Stream 2 zelfs niet in de mond.
De beelden van Poetin en Macron, elk aan een uiteinde van een zes meter lange tafeln gingen de wereld rond. Begin vorige week was de Franse president Emmanuel Macron op bezoek bij Vladimir Poetin. Iedereen is daarvan op de hoogte, de beelden van de twee, elk aan een uiteinde van een zes meter lange tafel, gingen de wereld rond. De VRT nieuwsredactie haalde er zelfs een professor onderhandelingstechnieken aan de Vlerick Business School bij om de boodschap van die tafel te “analyseren”: in het kort, Poetin probeert Macron te intimideren.
Macron zelf werd getroffen door hoe anders Poetin was dan toen hij hem drie jaar geleden aan de Franse Rivièra had ontmoet. Toen was hij “minder stug en minder gericht op geschiedenis”. Volgens een “Franse bron uit de omgeving van Macron”: “(Poetin) gaat uren door met het herschrijven van de geschiedenis vanaf 1997. Hij verdrinkt je in deze lange monologen. En de president (Macron) bleef maar terugkomen op de onderwerpen van de dag,” Macron als de redelijkheid zelf dus. De Fransen zullen het graag horen.
Voor de Verenigde Staten is Macron in Europa de gebeten hond. In Washington zijn ze nog niet vergeten hoe hij in november 2019 in een interview aan de Economist de NAVO ‘hersendood’ noemde. Hij drong er bij Europa op aan zichzelf te beginnen beschouwen als een “geopolitieke macht” om ervoor te zorgen dat het “zijn lot in eigen handen” nam. Dat klonk voor de Amerikanen als vloeken in de kerk. Het was dan ook te verwachten dat de Amerikaanse regering niet ziin ingegaan of zelfs sceptisch gereageerd hebben op wat de Europese landen vooruitgang noemen bij het voorkomen van oorlog. Terwijl Macron verklaarde dat hij met de Russische president Vladimir Poetin stappen tot de-escalatie was overeengekomen, ging de NAVO gewoon door met het transport van wapens en troepen naar Oost-Europa. Aan de de-escalatie waarover Macron met Poetin had gesproken, werden niet veel woorden vuilgemaakt.
Oekraïne voldoet momenteel niet aan de criteria om toe te treden tot de NAVO.In delen van de Europese elites zijn wel voorzichtige bewegingen op te merken van zich afkeren van de escalatiekoers van de VS. Het bezoek van Macron maar ook dat, later in de week, van de Duitse kanselier Scholz aan Poetin maken daar deel van uit.
Zij en andere Europese politici leggen altijd bijzonder veel nadruk op de eenheid van het Westen en de ‘onverbrekelijke solidariteit met Oekraïne’. Dat hoort natuurlijk zo maar de ondertoon is er. In de afgelopen dagen is voorzichtig herinnerd dat er uiteraard ook met de Russische belangen moet rekening gehouden worden en dat de toetreding van Oekraïne tot de NAVO momenteel uitgesloten is. Dat klinkt al heel anders dan enige tijd geleden toen het discours was dat alleen de Oekraïense regering besliste of het al dan niet bij de NAVO wilde horen.
Nochtans is het de NAVO die de criteria bepaalt en Oekraïne voldoet er momenteel niet aan. Dat simpele feit alleen zou goedmoeten zijn om bij te dragen tot de-escalatie en eindelijk eens echt te beginnen praten over de Minsk-akkoorden.
Er is geen “Plan B” voor de Minsk-akkoorden
“De besprekingen over de Minsk-akkoorden zijn al zeven jaar aan de gang. Het document, dat met Rusland, Frankrijk en Duitsland is overeengekomen en door de VS en de VN-Veiligheidsraad is goedgekeurd, wordt door Oekraïne in het volle zicht van iedereen gesaboteerd” vertelde Poetin aan Macron, volgens het verslag van Joeri Oesjakov, een assistent van Vladimir Poetin: op de site van het Kremlin.
In de zeven jaar sinds de ondertekening is er inderdaad niet één enkel punt van de Minsk overeenkomsten volledig uitgevoerd. Naar verluidt zullen Oekraïne, Rusland, Frankrijk en Duitsland binnenkort nogmaals proberen om het eens te worden over wat er in de documenten staat. Elke partij interpreteerd het immers anders.
Voordat hij tot president werd verkozen, had Zelensky kritiek op de Minsk-akkoorden. Eens president gaf hij zichzelf een jaar om Minsk uit te voeren. Als er geen vooruitgang werd geboekt, zou hij overgaan naat iets als een “Plan B”. Zelensky moest al snel toegeven dat hoewel de Minsk-akkoorden niet ideaal zijn, er geen “Plan B” bestaat. Als Oekraïne het conflict in Donbas wil beëindigen zal het met de Minsk-Akkoorden moeten gebeuren.
Het is moeilijk om besprekingen te voeren als men het oneens is over wie aan de onderhandelingstafel mag zitten.Of Kiev voluit zal gaan om Minsk uit te voeren is nog maar de vraag. In 2019 zei de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken van Oekraïne, Vadym Prystayko, dat Kiev zich zal terugtrekken uit het zich eindeloos voortslepende “proces van Minsk”. De secretaris van de Oekraïense Veiligheidsraad, Oleksiy Danilov, verklaarde onlangsdat er chaos zal uitbreken in Oekraïne bij de volledige uitvoering van de akkoorden van Minsk. “Het nakomen van de Minsk-overeenkomst betekent de ondergang van het land,” zei Danilov. “Toen ze werden ondertekend (…) was het voor alle rationele mensen al duidelijk dat het onmogelijk is om die documenten uit te voeren.” Kiev is dus niet bijzonder happig op de realisatie ervan.
Het is natuurlijk ook moeilijk om besprekingen te voeren over een akkoord waar men het om te beginnen al oneens is wie aan de onderhandelingstafel zit. Voor Rusland is het een intra-Oekraïense kwestie die besproken moet worden tussen de regering in Kiev en de vertegenwoordigers van de “zelverklaarde onafhankelijke republieken” Lugansk en Donetsk. Rusland is daar enkel als bemiddelaar bij.
De Oekraïeners zien dat helemaal anders. Oekraïne is in conflict met Rusland in Donbas. De “republieken” zijn “bezettingsadministraties” die volledig afhankelijk zijn van Rusland en het heeft dan ook geen zin om met hen te onderhandelen. Punt aan de lijn.
Veiligheidsconferentie van München
Volgend weekend gaan in München de Veiligheidsconferentie door. Dat is een jaarlijkse hoogmis waar waar politici, militairen, vertegenwoordigers van het militair-industriële bedrijfsleven en en deskundigen op gebied van beveiliging elkaar ontmoeten in een sfeer wars van protocolaire eisen. In essentie is het een NAVO-club. Maar toch was Poetin er al eens te gast, de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergey Lavrov zelfs tweemaal. Dit jaar was Ruslandechter niet van plan deel te nemen.
Verleden week vertelde Wolfgang Ischinger, de voorzitter van de Conferentie nog dat Duitsland militaire steun aan Oekraïne moet leveren om Rusland af te schrikken. Maar maandag liet hij weten dat de organisatie hoopte op de aanwezigheid van een hooggeplaatste Rus. Blijkbaar wil de Veiligheidconferentie die in kringen van vredes- en antimilitarismeorganisaties niet bepaald een reputatie heeft als pleitbezorger van vrede en begrip in de wereld, nu ineens een rol gaan spelen als bemiddelaar voor vrede.
Er wordt al jaren geprotesteerd tegen die Veiligheidsconferentie. Ook dit jaar is er op 19 februari een demonstratie in München gepland. In de oproep tot mobilisatie wordt opgeroepen om een einde te maken aan de “oorlogskoers van de NAVO-landen”. De huidige escalatie in Oekraïne komt in de tekst echter nauwelijks aan bod.
Nochtans zou dit opbod ervoor moeten zorgen dat de protesten massaal zijn. De mobilisatie voor de manifestaties tegen de conferentie is echter veel geringer dan de voorgaande jaren. Als gevolg van de pandemie wordt beweerd.
