Simplistische mediapropaganda – zoals de bewering dat Rusland’s Poetin gek is – is precies wat ons in deze Oekraïnecrisis heeft geleid.
Hoe handig voor de westerse leiders dat telkens wanneer een ander land zich verzet tegen het Westerse machtsvertoon, de massamedia het over één ding eens zijn: dat de buitenlandse regering in kwestie geleid wordt door een gek, een psychopaat of een megalomaan.
Het Westen mag bepalen wanneer de chronologie van de gebeurtenissen is begonnen, wanneer de erfzonde heeft plaatsgevonden. De volgzame westerse media geven hun zegen, en onze handen worden weer schoongewassen
In een handomdraai worden de westerse leiders vrijgesproken van schuld of zelfs maar van verantwoordelijkheid voor de verschrikkelijke gebeurtenissen die zich ontvouwen. Het Westen blijft deugdzaam, gewoon een slachtoffer van de gekken van de wereld. Niets wat het Westen deed was een provocatie. Niets wat zij hadden kunnen doen, zou de ramp hebben afgewend.
De VS mogen dan verreweg de machtigste staat op aarde zijn, maar hun handen zijn blijkbaar altijd gebonden door een gestoorde, onverbiddelijke vijand zoals de Russische Vladimir Poetin.
Poetin, zo wordt ons verteld, heeft – vanuit zijn perspectief – geen enkel rationeel geopolitiek of strategisch belang bij een invasie in zijn buurland Oekraïne. En dus kon of mocht er geen enkele concessie worden gedaan, omdat geen enkele concessie hem zou hebben belet te handelen zoals hij heeft gedaan.
Het Westen, dat wil zeggen de haviken van het buitenlands beleid in Washington, bepaalt wanneer de tijdlijn van gebeurtenissen begint, wanneer de erfzonde heeft plaatsgevonden. De volgzame westerse media geven hun zegen, en onze handen worden weer in onschuld gewassen.
De subtekst – altijd de subtekst – is dat er iets moet worden gedaan om de “gek” te stoppen. En omdat hij irrationeel en megalomaan is, mag zo’n actie nooit worden geformuleerd in termen van concessies of compromissen – dat zou immers verzoening zijn. Als elke vijand een nieuwe Hitler is, zal geen enkele westerse leider een vergelijking met Neville Chamberlain riskeren.
Wat in plaats daarvan dringend nodig is, zo zijn westerse politici en media het eens, is de projectie – openlijk of heimelijk – van nog meer westerse macht en kracht.
Een onvermijdelijke catastrofe
De Amerikaanse en Britse invasie in Irak bijna twee decennia geleden is een bijzonder relevant en veelzeggend tegenwicht voor de gebeurtenissen in Oekraïne.
Toen, net als nu, werd het Westen verondersteld te maken te hebben met een gevaarlijke, irrationele heerser die niet tot rede gebracht kon worden en niet bereid was tot compromissen. Saddam Hoessein, zo hielden de westerse leiders en hun media vol, had zich geallieerd met zijn aartsvijanden in Al-Qaeda, de daders van de aanslag op de Twin Towers op 11 september. Hij had massavernietigingswapens, en kon die in 45 minuten op Europa afschieten.
Alleen, niets van dat alles was waar – zelfs niet het gekkengedeelte. Saddam was een harde, koude, berekenende dictator die, zoals de meeste dictators, aan de macht bleef door een schrikbewind over zijn tegenstanders.
Desondanks versterkten de westerse media trouw het weefsel van beweringen zonder bewijs – en aperte leugens zoals die belachelijke alliantie met Al-Qaeda – die in Washington en Londen werden verzonnen om de illegale invasie van Irak in 2003 in te luiden.
Inspecteurs van de Verenigde Naties konden geen spoor vinden van voorraden van Irak’s voormalige biologische en chemische wapenarsenaal. Naar een van hen, Scott Ritter, werd niet geluisterd toen hij waarschuwde dat alles wat Saddam in zijn bezit had, na vele jaren van sancties en inspecties in “onschadelijke smurrie” zou zijn veranderd.
De onwaarschijnlijke claim van 45 minuten was niet gebaseerd op inlichtingen. Ze kwam rechtstreeks uit de speculaties van een student in een doctoraalscriptie. De invasie van Irak door de VS en Groot-Brittannië was niet alleen illegaal, natuurlijk. Het had afschuwelijke gevolgen. Ze leidde waarschijnlijk tot de dood van ongeveer een miljoen Irakezen, en bracht een angstaanjagend nieuw soort nihilistisch islamisme voort dat een groot deel van de regio destabiliseerde.
Die belangen werden natuurlijk grotendeels verzwegen omdat ze zo onwaardig waren, flagrant in strijd met de zogenaamde “op regels gebaseerde orde” die Washington beweert hoog te houden. Maar ondanks het feit dat de door de VS geleide invasie van Irak een regelrechte catastrofe was, was deze niet “irrationeler” dan de huidige invasie van Poetin in Oekraïne. De neoconservatieven van Washington behartigden wat zij beschouwden als de geopolitieke belangen van de VS en een strategische visie voor het Midden-Oosten.
De neoconservatieven wilden de olie van Irak controleren, regionale verzetshaarden tegen de hegemonie van de VS en hun cliënt Israël in het Midden-Oosten elimineren, en de regio uitbreiden als een economische markt voor Amerikaanse goederen en wapens.
Saddam trapte in de val die voor hem was uitgezet omdat hij evenzeer gemotiveerd werd door zijn eigen nauw omschreven “rationele” eigenbelang. Hij weigerde toe te geven dat hij na de westerse sancties en inspectieregimes geen wapensystemen van betekenis meer had, omdat hij niet zwak durfde over te komen, noch tegenover zijn eigen bevolking, noch tegenover vijandige buren zoals Iran.
De weigering van de westerse media om de werkelijke beweegredenen aan beide kanten – die van de neoconservatieven in Washington of die van Saddam in Irak – in overweging te nemen, maakte de invasie van 2003 en het lijden dat erop volgde des te onvermijdelijker.
Invloedssferen
Dezelfde voorliefde voor het simpele “gekken”-verhaal heeft ons opnieuw regelrecht in een internationale crisis gestort. En opnieuw heeft het gediend als een manier om te vermijden de echte achtergrond en redenen te onderzoeken van wat er gebeurt in Oekraïne en Oost-Europa in ruimere zin.
De acties van Poetin – hoewel potentieel niet minder rampzalig dan de door de VS geleide invasie van Irak, en zeker even illegaal – zijn ook geworteld in zijn eigen “rationele” beoordeling van de Russische geopolitieke belangen.
Maar anders dan de redenen van Washington om Irak binnen te vallen, zijn de redenen van Poetin om Oekraïne te bedreigen en nu binnen te vallen niet verhuld. Hij is jarenlang heel open en consequent geweest over zijn beweegredenen, ook al negeerden westerse leiders zijn toespraken, en citeerden westerse media zelden meer dan zijn meest teugelloze, chauvinistische soundbites.
Anders dan de redenen van Washington om Irak binnen te vallen, werden de redenen van Poetin om Oekraïne te bedreigen en nu binnen te vallen niet verhuld
Rusland heeft realistische bezwaren tegen het gedrag en de kwade trouw van de VS en de NAVO in de afgelopen drie decennia. De NAVO is in de eerste plaats een schepping van de Koude Oorlog, een instrument waarmee het Westen onder de dekmantel van een “defensie”-organisatie een agressieve militaire houding tegenover de voormalige Sovjet-Unie kon aannemen.
Maar na de ontbinding van de Sovjet-Unie in 1991 werd de westerse militaire alliantie niet ontbonden. Integendeel. Het werd uitgebreid met bijna alle voormalige Oosteuropese staten die tot het Sovjetblok hadden behoord en maakte van Rusland een nieuwe boeman. De westerse militaire budgetten stegen jaar na jaar.
Rusland verwacht een zogenaamde “invloedssfeer”, op dezelfde manier als de VS er een eisen. In plaats daarvan hebben de VS, als enige supermacht ter wereld, al bijna 30 jaar hun eigen invloedssfeer uitgebreid, tot aan de voordeur van Rusland. Net als Washington heeft Poetin het nucleaire arsenaal om zijn eisen kracht bij te zetten. Het is hypocriet of dwaas om zijn eis voor een invloedssfeer te negeren, of het vermogen van Rusland om die invloed indien nodig met geweld op te leggen.
Ook dat heeft het pad geëffend voor de huidige invasie.
Koude oorlog mentaliteit
Maar Poetin heeft – vanuit zijn perspectief – andere redenen om op te treden. Hij wil de VS ook laten zien dat er een prijs moet worden betaald voor de herhaaldelijk gebroken beloften van Washington over veiligheidsafspraken in Europa. Rusland heeft zijn eigen militaire alliantie, het Warschaupact, na de val van de Sovjet-Unie ontbonden als teken van zowel zijn zwakte als zijn bereidheid om zijn betrekkingen met zijn buren te herschikken.
De VS en de Europese Unie hadden een kans om Rusland in hun schoot te verwelkomen, en het een partner te maken in Europa’s veiligheid. In plaats daarvan bleef de Koude Oorlogsmentaliteit in de westerse hoofdsteden nog meer bestaan dan in Moskou. De militaire bureaucratieën van het Westen, die oorlog, of tenminste de dreiging ervan, nodig hebben om hun banen en budgetten te rechtvaardigen, lobbyden om Rusland op een afstand te houden.
Ondertussen werd Oost-Europa een grote, en winstgevende, nieuwe markt voor westerse wapenproducenten. Dat heeft ook de weg naar deze crisis geëffend.
En ten slotte heeft Poetin er alle belang bij om de al acht jaar etterende wond van een burgeroorlog tussen anti-Russische Oekraïense nationalisten en etnisch Russische strijders uit de Donbas-regio, in het oosten van Oekraïne, krachtdadiger aan te pakken. Zelfs vóór de huidige invasie waren er al vele duizenden doden gevallen.
Oekraïense nationalisten willen toetreden tot de NAVO, zodat deze aan hun kant in het Donbas-bloedbad wordt gezogen – en een oorlog aanwakkert die uit de hand zou kunnen lopen in een directe confrontatie tussen de NAVO en Rusland. Poetin wil de NAVO en de militante Oekraïners laten zien dat dit geen eenvoudige zaak zal zijn.
De invasie is bedoeld als een schot voor de boeg om de NAVO ervan te weerhouden haar hoogdravende act naar Oekraïne te verplaatsen.
De westerse leiders werden hier al in 2008 door hun eigen ambtenaren voor gewaarschuwd, zoals blijkt uit een uitgelekte diplomatieke kabel van de VS: “Strategische beleidsoverwegingen liggen ook ten grondslag aan sterke oppositie tegen NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne en Georgië. In Oekraïne wordt onder meer gevreesd dat de kwestie het land in tweeën zou kunnen splijten, wat zou leiden tot geweld of zelfs, volgens sommigen, een burgeroorlog, waardoor Rusland zou moeten beslissen of het al dan niet ingrijpt.”
Maar zelfs nu laat het Westen zich niet afschrikken. Het verliest geen tijd met het overbrengen van nog meer wapens naar Oekraïne, waardoor het vuur nog verder wordt aangewakkerd.
Gevaarlijke karikaturen
Dit alles betekent natuurlijk niet dat Poetins acties deugdzaam of zelfs verstandig zijn. Maar voor sommigen lijkt zijn invasie van Oekraïne niet irrationeler of gevaarlijker dan de decennialange provocaties van de NAVO tegen een nucleair bewapend Rusland.
En hier komen we bij de kern van de zaak. Alleen het Westen bepaalt wat “rationeel” betekent – en op basis daarvan kunnen zijn vijanden altijd worden afgedaan als gestoord en slecht.
De propaganda van de westerse media versterkt deze tendens alleen maar door de betrokkenen al dan niet te vermenselijken.
Zoals de Arab and Middle Eastern Journalists Association in het weekend opmerkte, was veel van de berichtgeving schaamteloos racistisch, met westerse commentatoren die met sympathie opmerkten dat degenen die de Russische invasie in Oekraïne ontvluchtten, in tegenstelling tot degenen die kennelijk ontheemd zijn door westerse invasies in het Midden-Oosten, “net als wij” zijn, “beschaafd” en er niet “uitzien als vluchtelingen”.
Evenzo is er een schril contrast tussen de feestelijke berichtgeving over een Oekraïens “verzet” dat geïmproviseerde bommen maakt tegen het oprukkende Russische leger en de routinematige demonisering door de media van de Palestijnen als “terroristen” omdat zij zich verzetten tegen de decennialange bezetting van Israël.
Evenzo betekent de wereldwijde dominantie van de VS dat zij het militaire, politieke en diplomatieke kader van de internationale betrekkingen dicteert. Andere landen, waaronder potentiële rivalen als Rusland en China, moeten binnen dat kader opereren.
Alleen het Westen bepaalt wat “rationeel” betekent – en op basis daarvan kunnen zijn vijanden altijd worden afgedaan als gestoord en slecht.
Dat dwingt hen vaker te reageren dan te handelen. Daarom is het zo belangrijk dat de westerse media de gebeurtenissen volledig en eerlijk verslaan, en niet hun toevlucht nemen tot gemakkelijke stijlfiguren die buitenlandse leiders tot karikaturen maken en hun bevolkingen tot helden of schurken.
Als Poetin een gek is, zoals Saddam in Irak, Muammar Kadhafi in Libië, Bashar al-Assad in Syrië en de Taliban-leiders in Afghanistan vóór hem, dan is de enige oplossing het gebruik van geweld tot het bittere einde.
In de mondiale machtspolitiek kan dat leiden tot een derde Europese “wereldoorlog”, de omverwerping van de Russische regering en Poetins proces in Den Haag of zijn executie. De “dwangbuis”-strategie. Dat is precies de catastrofale bestemming waar westerse leiders, geholpen door de media, de regio de afgelopen drie decennia naartoe hebben geduwd.
Er zijn veel minder gevaarlijke manieren om internationale crises op te lossen dan dat – maar niet zolang we de mythe van de “waanzinnige” vijand blijven rondbazuinen.
Het originele artikel “Russia-Ukraine war: A different invasion, the West’s same ‘madman’ script” vind je hier. De vertaling werd verzorgd door Plutopia.
De standpunten in dit artikel zijn uitsluitend die van de auteur en kunnen al dan niet een weergave zijn van de standpunten van Plutopia.