Via YouTube toegang proberen krijgen tot nieuws van de Russische media Russia Today (RT) en Sputnik is haast onmogelijk geworden. RT dat ik een week geleden nog via het kabelabonnement op televisie kon bekijken is ontkoppeld. Er verschijnt een wit scherm met de boodschap “Onderbreking op deze zender” (correcter zou zijn “Onderbreking van deze zender”). Als extensie op de Firefox-browser kan het ook niet meer: “Oops! We can’t find this page.” Ook Facebook en TikTok hebben de twee Russische media en hun dochterondernemingen afgesloten. Net zoals Google en Apple. Op Google News vind je geen nieuws meer tenzij ‘ons nieuws’. Google en Apple hebben de apps die verbonden zijn met RT en Sputnik geblokkeerd. Allemaal niet verwonderlijk vermits de opgelegde sanctie van toepassing is op transmissie en distributie via satelliet, kabel, platforms voor het online delen van video’s, en zowel nieuwe als reeds geïnstalleerde apps betreft.
De sluiting van Russische media in de EU komt er nadat EU commissievoorzitter Ursula von der Leyen op Twitter had verklaard dat EU-burgers niet langer toegang zouden mogen hebben tot nieuws van Russische media zoals Russia Today (RT) en Sputnik. “We zullen de mediamachine van het Kremlin in de EU verbieden. Het staatsbedrijf Russia Today en Sputnik en hun dochterondernemingen mogen niet langer hun leugens kunnen verspreiden die de oorlog van Poetin rechtvaardigen. Wij ontwikkelen instrumenten om hun giftige en schadelijke desinformatie in Europa te verbieden”, schreef ze.
Ook in de VS, het VK en de rest van het ‘vrije westen’ worden Russische nieuwszenders gecensureerd. De Europese Federatie van Journalisten (EFJ), waar de diverse Belgische vereniging van journalisten deel van uitmaken, verzet zich tegen dat EU-uitzendverbod dat een escalatie van dergelijke maatregelen met zich kan meebrengen. En inderdaad in Rusland gebeurt hetzelfde. Washington is “zeer bezorgd” over die censuur door Moskou. Want de Russen ‘censureren’ natuurlijk, terwijl wij enkel ‘blokkeren’.
Wanneer censuur eenmaal als concept is genormaliseerd en niet meer de morele verontwaardiging van vroeger oproept zitten we op het het hellend vlak dat eindigt met het pleiten voor het gebruik van nog meer censuur om het heersende axioma of de waan van de dag op te leggen. De cijfers voor Europa ken ik niet maar uit een peiling van augustus 2021 in de VS blijkt dat 48 procent van de ondervraagden voorstander is van overheidscensuur van ‘misinformatie’, tegenover 39 procent in 2018. We mogen vrezen dat we al goed op weg zijn naar dit hellend vlak.
In Kiev werd op 1 maart 2022 tijdens een raketaanval op de televisietoren een journalist gedood. EFJ-secretaris-generaal Ricardo Gutiérrez zei dat Rusland er niet in geslaagd was de de televisietoren in Kiev neer te halen, maar dat er onder de vijf doden ook een journalist was die gewoon zijn werk deed. “Russische oorlogsmisdaden nemen toe en we roepen de internationale justitie op om de verantwoordelijken te onderzoeken en te vervolgen.” Ter herinnering: in 1999 bombardeerde de NAVO in de oorlog tegen Servië de tv- en radiotoren in Belgrado. Een oorlogsmisdaad waarbij tien doden vielen. Sommigen protesteerden toen dat die aanval in strijd was met het internationale recht en de Conventies van Genève. De NAVO voerde aan dat de installaties potentieel nuttig waren voor het Joegoslavische leger en dat het bombarderen ervan dus gerechtvaardigd was. Poetin denkt vandaag ongetwijfeld hetzelfde over de Kiev tv-toren.
Het westen bombardeert dit keer echter geen gebouwen maar ‘blokkeert’ zenders. Op het eerste zicht minder spectaculair maar misschien wel veel efficiënter.
Ik hou niet van censuur en dat – in naam van de vrijheid en de vrijheid van meningsuiting – media worden gesloten. Von der Leyen heeft een maatregel aangekondigd die ze niet mocht nemen. De EU heeft geen bevoegdheid op mediaregulering, dat is nationale materie. Er is bovendien geen publiek debat gevoerd over de vraag of wij moeten worden afgesloten van informatie van Russia Today en Sputnik. Het is gewoon compleet verkeerd dat een kleine groep mensen in de Europese Commissie bepaalt welk wereldbeeld ons moet worden voorgehouden. De EU moet niet dezelfde methoden gebruiken die het Poetin verwijt.
Er worden pogingen ondernomen om Poetin te raken met economische en andere sancties maar daar mogen de toegang tot informatie en kennis in de oorlog om de waarheid niet bij horen. Vooral in een oorlog is het belangrijk kritisch te zijn maar het is niet aan anderen om te beslissen welke media geloofwaardig en welke onbetrouwbaar zijn en waartoe we geen toegang meer mogen hebben.
De kans was echter te mooi om ze niet waar te maken. De Russische media zijn al lang een doorn in het oog van de EU. In 2015 richtte de EU een speciale eenheid op, de East StratCom Task Force (ESCTF) om de “voortdurende desinformatiecampagnes van Rusland aan te pakken”. Haar motto “Question even more” is een rechtstreeks antwoord op RT’s “Question more” motto. Vanaf het begin richtte de Task Force zich sterk op Oekraïne, door Russische media en bloggers te beschuldigen van ‘desinformatie’ en ‘propaganda’ omdat zij de staatsgreep van 2014 in Oekraïne als een staatsgreep bestempelden.
Het belangrijkste product van het team om desinformatie onder de aandacht te brengen is de wekelijkse Disinformation Review (in het Engels en Russisch). Het brengt het laatste nieuws en analyses van wat de taskforce bestempelt als “pro-Kremlin desinformatie”. De vaak spectaculaire titels van de artikels op hun website zouden niet misstaan als titels in de sensatiepers. Ze laten niets aan de fantasie over.
De essentie van journalistiek
We kunnen alleen hopen dat alle journalisten die de oorlog in Oekraïne verslaan, ook de Russische media in de gaten houden. En hoewel zowel Russia Today als Sputnik in handen van de staat zijn, is het niet uitgesloten dat op die media informatie en kennis te vinden is die elders niet gevonden wordt. Journalistiek houdt in dat verschillende standpunten tegenover elkaar gesteld en kenbaar worden gemaakt. Op die manier kunnen wij ons een eigen oordeel vormen en een standpunt innemen. Het is belangrijk om zowel het Russische als het Oekraïense/westerse verhaal over de oorlog te kennen om te begrijpen wat er vandaag maar ook morgen gebeurt.
Enkele tientallen jaren geleden, op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, zei George Kennan, een Amerikaanse diplomaat die soms “de architect van Amerika’s succesvolle beheersing van de Sovjet-Unie” wordt genoemd: “Er is, dat verzeker ik u, niets in de natuur zo egocentrisch als een verlamde democratie. Zij wordt spoedig het slachtoffer van haar eigen propaganda. Zij heeft dan de neiging aan haar eigen zaak een absolute waarde toe te kennen die haar eigen visie vertekent … Haar vijand wordt de belichaming van alle kwaad. Haar eigen kant is het centrum van alle deugd.”
Beste Francis, uw bijdrage is perfect. Doch: al zolang is die censuur bezig… Een geode tien jaar werd PRESS TV, een iraanse zender, uit de ether gehaald boven Europa. Pogingen toen ook om de online versie te storen mislukten. Maar dat was een heel goede zender, om op de hoogte te blijven van de toestanden in het midden-oosten en Azië. Toen heb ik gereageerd, maar algauw gestopt omwille van de reactie: ‘André, ge gaat die vuile ayatollah’s tochn iet verdedigen?’ Hoe gaat het in jouw burcht? Ik was gewoon Boris, de schilder die 20 jaar lang naar Gent kwam met een stapel schilderijen van hem en andere schilders, maandelijks een bedrag te storten van de verkoop van zijn werk via een visakaart, maar dat gaat nu ook niet meer… Visa en Mastercard stoppen hun diensten… Ik weet niet hoe hem geld over te maken… Het is een redeloze haatcampagne, waar naast Poetin vooral de gewone Russen nadeel zullen van ondervinden. Er is een economische catastrofe op til, binnen dewelke de stap zal gezet worden, in de hele wereld, naar digitaal geld, helemaal door de banken/staat bepeeld. Nu beslist de Europese Commissie (dictatuur) om het geld van de ‘oligarchen van Rusland’ te pakken, plus hun bezit… Hoe kan dat nu? Bestaat de wettelijke bescherming niet meer van het privébezit? Komen ze straks mijn huis onteigenen, en het uwe, dat prachtig deeltje van het Franse territorium, omdat ge kritiek hebt op hun censuur? Bedenk de gekste stoten, en ze worden allemaal zonder meer tot werkelijkheid. IK heb gelezen, dat de enige weg om zonder sporen weg te vluchten, het vrachtschip is. Een plaatse op een vrachtschip, om ergens aan land te gaan direct in het oerwoud. Wat een wereld!
Het allerbeste, beste Francis!